LANTANİTLER

LANTANİTLER; Aim. Lanthaniden (n.pl.), Fr.
Lanthanites (m.pl.), İng. Lanthanids. Periyodik sistemin
IH’üncü yan grubunda bulunan “nâdir toprak
metalleri” olarak isimlendirilen metaller sınıfı.Bu metaller şunlardır:
Ce Seryum – Pr Praseodim – Nd Neodim – Pm
Pometyum – Sm Samaryum – Eu Europyum – Gd
Gadolinyum – Tb Terbiyum – Dy Disprosyum – Ho
Holmiyum – Er Erbiyum – Tm Tulyum – Yb İtterbiyum
– Lu Lutetyum.
Bu elementlerden yalnız Ce, Tb ve Pr 4+ oksidasyon
sayısı da alabilirler. Diğerleri yalnız 3+
oksidasyon sayılı olabilirler. Nâdir toprak metalleri,
3+ değerlikli hâlde birbirlerine çok benzeyen
özellikler gösterirler. Elementlerin birinden diğerine
geçişinde elektron değişimi 5 ve 6’ncı yörüngede
olmayıp, sadece 4’üncü yörüngeye (4f)
elektron katılması ile meydana geldiğinden, kimyasal
karakter yönünden birbirlerine çok benzerler.
Tabiatta çok az oranda monazit kumunda nâdir
toprak fosfatları hâlinde bulunurlar. Monazit,
nâdir toprakların ve toryumun bir ortofosfatı olup,
(Ce, Nd, Pr, La) PO ^T t^PO ^ ) formülü ile gösterilir.
3+ değerlikli nâdir toprak metalleri beraber bulunduklarında
bunlardan birini saf bir bileşik hâlinde
izole etmek için, önce bu elementin bulunduğu
grubu konsantre hâle getirmek ve sonra elementi
grup komşularından ayırmak gerekir.
Nâdir toprak metallerinin ayrılmaları, genel
olarak, tuzlarının çözünürlüklerinin atom numarasını
takiben artması veya azalmasına bağlıdır. 3+
değerlikli olan bu tür metalleri ayırmak için, ayrıca
fraksiyonlu kristallendirme denilen ticarî metoda
da başvurulur.
Nâdir toprak metallerinin atom numaralarının
artması ile bazik karakter azalır ve tuzlarının
çözünürlükleri de artar.
Bu metaller, kuvvetli elektropozitif olduğundan,
üretimleri çok güçtür. Genellikle oksid ve
flüorürleri karışımının elektrolizi ile karışım hâlinde
elde edilirler. Bir çoğunun iyonlarının karakteristik
renkleri vardır. Ayrıca birçok bileşikleri
paramagnetik özellikler gösterir.
Elde edilmeleri: Bu metallerin elde edilmelerinde
erimiş klorürlerin elektrolizi, erimiş susuz
klorürlerin metalik sodyum, potasyum, kalsiyum,
magnezyum veya alüminyumla indirgenmesi,
amalgamların termik bozunmalafı gibi metodlara
başvurulur. Termik indirgeme ile ya metal
veya alaşımlar elde edilir.
Metallerin teknik ölçüde elde edilmelerinde
kullanılan metod, erimiş halde bulunan ve kalsiyum,
sodyum veya potasyum klorür ihtiva eden
metal klorürlerinin elektrolizidir.
Ticârî ölçüde olmamak üzere, en saf metal
veren metod, erimiş metal klorürlerinin, metalik
kalsiyum ile indirgenmesidir. Erimiş metalde kalan
kalsiyum, endüksiyon fırınında vakum tatbik
edilerek uçurulur.