AMBARGO;

Alm. Embargo (n), Fr. Embargo (m), İng. Embargo. Bir devletin aldığı iktisâdî, siyâsî veya askeri sebeplerle, umûmiyetle ülkeler arası mal alım-satım ve naklini yasaklayan tedbirler. Ambargo kelimesinin kaynağı, “durdurmak, önlemek, tahdit etmek” mânâsına gelen İspanyolca “embargar” kelimesidir. İktisâdî maksatla uygulanan ambargo, bir ülkenin bir diğer devleti iktisâdî bakımdan zor duruma düşürmek ve belirli mal ve hizmetleri üretmesi ve tüketmesine engel olmak için o ülkeye belirli malların ihrâcat ve satışını durdurmasıdır. Bu maksatla uygulanan ambargoya 1982 yılında ABD’nin Sovyet Rusya’ya tabiî gaz boru hattını inşâ için gerekli malzeme ihrâcâtını önlemesi örnek olarak verilebilir. Siyâsî ve askerî maksatlı ambargo örnekleri olarak, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtından sonra ABD’nin Türkiye’ye askerî malzeme ve teçhizat satışını yasaklaması ile son İran-Irak savaşında, Sû- riye’nin Irak petrol boru hattını kesmesi 1991 ve 1992 yıllarında Irak’ın Kuveyt’i işgâl etmesi üzerine Irak’a uygulanan ambargo verilebilir. İkinci Dünyâ Savaşı sırasında ABD-İngiltere ve Fransa’nın düşmana faydalı olabilecek tarafsız ülke gemilerinin taşıdığı hamuleye el konulması da askerî ambargo uygulamaları arasında sayılabilir. Bir ülkedeki kitap, dergi ve gazete gibi yayın araçlarının ithal ve satışının yasaklanması, ülke içi ambargo örneği olarak verilebilir. Ayrıca çeşitli beynelmilel kuruluşların kararları ile de dünyâ çapında ambargo uygulanmasına gidilebilir. Beynelmilel suçların önlenmesine (uyuşturucu maddeler) ilişkin antlaşmalarla da ambargo kararları alınabilir. Bu tür ambargolara kollektif ambargo denilmektedir. Limanlarda bulunan yerli ve yabancı gemilerin alıkonulması da, mal nakil ve sev- kiyâtım önleme hedefine yönelik ambargolardır.

Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi, ambargolarda bir devletin kamu düzenini, ülke sınırlarını ve ekonomisini korumak, yabancı devletlere zarar vermek, mislen mukâbelede bulunmak, karşı tarafa baskı yapmak ve cezalandırmak gâyeleri güdülmektedir. Ancak bâzı tatbikatlar beynelmilel and- laşmalarla (Lahey sözleşmesi gibi) önceden belirlenir. Meselâ bir savaş başlaması hâlinde bir devletin hasım ülkeye âit gemilerin limanlarını terketmeye uygun bir süre içinde izin vermesi gerekmektedir.