ATAR DAMARLAR

A TA R D AM A R LA R ; Alm. Arterie, Schlagadez,
Fr. Artere, aorte, İng. Artery. Kalpten pompalanan
kanı, vücudun organ ve dokularına dağılan
kan damarları. Atardamarlar, dolaşım sisteminin
başlıca elemanlarındandır. İnsanlarda dolaşım
sistemi, bir büyük bir de küçük dolaşım olmak
üzere iki kısımda mütâlaa edilir.
Büyük dolaşım sistemi, temizlenmiş kanı çeşitli
organ ve dokulara götürür; kirlenmiş kanı
tekrar kalbe getirir. Küçük dolaşım sistemi ise,
kalbe gelen kirli kanı akciğere götürüp, orada temizlenen
kanı kalbe getirmektedir. Kalb her iki dolaşım
sistemi için pompa vazifesi görür.Kalbin sağ karıncığından akciğerlere, sol karıncığından
da vücûdun diğer bölgelerine ve organlarına
kan götüren damarlara atardamar, aynı
yerlerden ters yönde ve kalbin sağ ve sol kulakçığına
kan getiren damarlara ise toplardamar denir.
Büyük dolaşım sisteminde, dokularda atardamarlar
ile toplardamarlar arasında, kılcal damarlar
denilen gözle görülemeyecek incelikte damarlar
bulunur. Kan ile doku arasındaki madde alış verişi
kılcal damarlar bölgesinde olur.
Büyük dolaşım sisteminin en bügrük atardamarı
Aort atardamarı (yâni ana atardamardır). Aort,
kalbin sol karıncığından çıkar. Küçük dolaşım sisteminin
en büyük atardamarı ise akciğer atardamarıdır.
Akciğer atardamarı kalbin sağ karıncığından
çıkar.
Atardamarlar genellikle vücudun derin kısımlarında
bulunurlar. Bu yaradılış özelliği, insanı
birçok kazâda kan kaybından korumaktadır.
Çünkü, atardamarlarda kan basıncı yüksek olduğundan
yaralanmalarda tazyikli, yâni fışkırır tarzda
kan akar, dolayısıyla zor pıhtılaşma olur. Pıhtılaşmanın
kolay olması için kanın durgun olması
mühim bir faktördür. Genel tabâbette ölçülen
(tansiyon yükselmesi, düşmesi vs. olarak nitelendirilen)
kan basıncı da atardamar basıncıdır. Aorttaki
basınç ince atardamarlardakinden daha fazladır.
En büyük atardamarlarda kapakçıklar vardır.
Atardamarlar, gevşeyip kasılma kâbiliyetindeki
düz kaslardan yapılıdır. Kesilen bir atardamardan
akan kan, parlak kırmızı renktedir ve kalbin her atımına
uyarak kesik kesik akar. Toplardamarlar ise
deriye yakın yerlerden seyreder. Kesilen toplardamardan
akan kan, koyu kırmızı renkte olup,
akışı devamlılık gösterir.
Bütün dillerde atardamarlara, bulunduğu bölge
ve organa göre isim verilmiştir. îstisnâi olarak
bâzı atardamarların devâmına, sanki başka bir
atardamarmış gibi isim verildiği de olmuştur.