DÜSTUR

. DÜSTUR i(ar. düştür). Esk. Genel kural,
kaide: Herkes hareket düsturunu kendi aklıyla
tayin eder (H. R, Gürpınar). İçtimaî
ilmihalimizin birinci düsturu şu cümle olmalıdır:
Türk, milletindenim, İslâm ümmetindenim,
Garp medeniyetindenim (Z. Gökalp).
|| Vezir, müşir: Var mı zâtı gibi düstur miilûkî
divan (Şinasî). || Büyük defter. || Devlet
kanunlarını içine alan kitap. || Düstur-ı
mükerrem, Osmanlı imparatorluğunda sadrazam
unvanlarından biri: Kibre ne sebep,
yoksa vezirim diye gerçek / Sen kendini
düstûr-ı mükerrem mi sanırsın (Ziya Paşa).
[Divan’da yer alan devlet adamı ve vezir
anlamını da taşır. Bu unvan, kanun, usul
ve kurallara göre iş gören başka görevliler
için de kullanılmıştır.] || Düstur-ül-amel,
hükümlerine uyulması gereken yürürlükteki
kanun ve kaideler. || Düstur-ül-edviye, kodeks.
— Ed. İskenderiye düsturu, gramercilerin,
her edebiyat türünde örnek saydıkları eski
yunan yazarlarının adlarını taşıyan listeye verilen ad. (Bu liste, M.ö. II. yy.da İskenderiye’de
Bizans’lı Aristophanes ve Aristarkhös
tarafından hazırlanmıştır.)
— Huk. 1322 Sayılı kanun gereğince Başbakanlık
Neşriyat ve Müdevvenat müdürlüğünün
her yıl çıkardığı kanunlar dergisi İskenderiye düsturunda yer
alan isimler şunlardır: destan şairleri: Homeros,^
Hesiodos, Peisandros, Panias ve
Antimakhos; iambos şairleri: Arkhilokhos,
Simonides ve Hipponaks; lirik şairler: Alkman,
Alkaios, Sappho, Stesikhoros, Pindaros,
Bakkhylides, ibykos, Anakreon ve Simonides;
ağıt şairleri: Kallimakhos, Mimnermos,
Philetas ve Kallinos; trajedi şairleri:
Aiskhylos, Sophokles, Euripides, ion,
Akhaios ve Agáthon; komedi şairleri: Epikharmos,
Kratinos, Eupolis, Aristophanes,
Pherekrates, Platon, Antiphanes, Aleksis,
Menandros, Philippides, Diphilos, Philemon
ve Apollodoros; tarih yazarları: Herodotos,
Thukydides, Ksenophon, Theopompos, Ephoros,
Philistos, Anaksimenes, Kallisthenes;
hatipler: Antiphon, Andokides, Lysias,
Isokrates, isaios, Aiskhinos, Lykurgos, Demosthenes,
Hyperides ve Dinarkhos; filozoflar:
Eflatun, Ksenophon, Diskhines, Aristoteles
ve Theophrastes.
‘— Huk. Düstur’da şunlar yayımlanır: 1.
kanun ve tüzükler; 2. devletin taraf olduğu
sözleşme ve antlaşmalar; 3. tekel hakkı tanıyan
sözleşmeler; 4. imtiyazlar; 5. T.B.M.-
M.’nin, kanunların yorumu ile ilgili kararları;
6. kamu hizmetinin görülmesi için yapılan
ve Bakanlar kurulunca onaylanan
sözleşmeler; 7. tüzüklerin yorumuna ilişkin
Danıştay ‘kararları; 8. içtihadı birleştirme
kararlan.
Düstur beş tertiptir: birinci tertip 1279-1302
(1862-1884) yılları ile zamanında basılmamış
olan 1937-1943 yılları arasındaki mevzuatı
(8 cilt ve 4 zeyil); ikinci tertip 1908-
1920 yılları arasındaki devreyi (12 cilt); üçüncü
tertip 1920-27 mayıs 1960 arasındaki
devreyi (41 cilt); dördüncü tertip 27 mayıs
1960 – kasım 1961 yılları arasındaki devreyi
kapsar. Beşinci tertip ise 1 kasım 1961
tarihinden itibaren yayımlanmaktadır