ÇINGIRAKLIYILAN

ÇINGIRAKLIYILAN (Crotalus horridus);
Alm. Klapperschlange, Fr. Crotale de s bois, İng.
Timber rattle snake. Familyası: Çıngıraklıyılangiller
(Crotalidae). Yaşadığı yerler: Amerika’da,
Güney Kanada ile Kuzey Arjantin arasında. Özellikleri:
Çok zehirli olup, kuyruğunda halkalı bir
çıngırağı vardır. Ömrü: 20-30 yıl. Çeşitleri: Çıngıraklı,
sessiz çıngıraklı, çöl çıngıraklı, kırmızı
çıngıraklı, küçük çıngıraklı, Tibet çıngıraklı vs.Pullu-sürüngenler takımından, anavatanı, Yenidünyâ
kıtası olan çok zehirli bir yılan. Amerika
kıtasına yayılmış olup, özellikle ABD ve Kuzey
Meksika’da rastlanır. Siyah, beyaz, kahve, portakal,
pembe, yeşil, mâvi renkli olanları olup, çoğunlukla
sarımtrak kahverengidirler. Güneydoğu Asya’da
da vardır. Tibet çıngıraklıyılanı bunlardandır.
Kuyruğunda bulunan deri ve oynak pullardan meydana
gelen halkalı kısmını sallayarak çıngıraksı bir
ses çıkardığından çıngıraklı adını almıştır. Çoğu
1,5-2 m boyunda ve çocuk bileği kalınlığında olmasına
rağmen 60 cm boyunda olanları da vardır.
Başlarının her iki yanında gözleri ile burun delikleri
arasında bulunan ince zarlı bir çift çukurcuk
bunlar için tipiktir. Bu çukurcuklar sıcakkanlı hayvanların
vücutlarından yayılan ısı dalgalarını (infrared)
tesbit eder. Bu biyolojik dedektörle, karanlıkta
yaklaşan avların vücutlarından yayılan
ısıyı hisseder ve onları görmeden tâkip edebilirler.
Bu tabiî infrared dedektörleri (kızıl ötesi ışınları seçebilen
araç), yalnız boa, çıngıraklı ve çukur engerek
yılanlarında bulunur.
Sabah erkenden faaliyete geçerek gece düşen
çiğ ile yıkanır, öğleye kadar güneşlenir. Aşırı sıcakta
gölgeye çekilir. 30°C çevre sıcaklığında
avlanır. Avların iriliğine göre zehirlerini ayarlayabilir.
Zehir dişleri sivri olup, hayvanların korkup
çekindiği tehlikeli bir yılandır. Avlarına sâniyede
200 m gibi korkunç bir hızla atılır, zehirini
şırınga eder. Zehirlenen avını ancak öldükten
sonra yutar. En çok fâre, sincap, tavşan gibi kemiricileri
avlarlar, kuş ve kertenkele de yerler. Üst
çenelerinde oluklu iki çift zehir dişlerini kullanmadıkları
zaman ağız tabanına paralel yapıştırırlar.
Sürünürken yumuşak ve çatallı dillerini
ağızları kapalı olduğu halde üst çenelerindeki
bir delikten hızlı ve sürekli bir şekilde çıkarıp içeri
sokarlar. Diğer yılanlar gibi dilleriyle koku
alırlar. En zayıf kokular bile dilin çatallı uçlarına sinerek hissedilir. Çeneleri ile kulak arasında
kemik bağlantı olup, üzerinde bulunduğu toprağın
yansıttığı sarsıntıları kolayca işitirler. Çenesini
yere koyan çıngıraklı bir yılan çok uzaktan
geçen bir atın ayak seslerini kolayca duyabilir.
Her yıl deri değiştirme devrelerinde çıngırağa
yeni halkalar ilâve edilir. Vücuttan soyulan deri
yeni halkalara katılır. Çıngıraklarını avını korkutmak
ve durdurmak için kullandığı gibi, iri
hayvanların ayakları altında ezilmemeleri için
bir uyarı organı olarak da kullanırlar. Çıngırağı sâniyede
50-70 defâ titreştirerek ıslıklı bir ses çıkarırlar.
En büyük düşmanları insan, atmaca, kartal
ve baykuştur.
Genellikle iki yılda bir kere 3-4 yumurta yumurtlayarak
üreyenleri olduğu gibi, çoğu yavrularını
doğururlar. Bu gerçek bir doğum olmayıp yumurtaların
ana karnında açılması (ovoviviparité)
şeklindedir.
Çmgıraklıyılanlar iki çift zehir dişleri, ısı algılayıcıları,
dört çeşit sürünme sitili ve kuyruklarındaki
çıngırakları ile tipik olup, diğer yılanlardan rahatlıkla
ayrılırlar.
Korkunç şöhretlerine rağmen oldukça zayıf
bünyeli hayvanlardır. 20 dakikadan fazla güneş
altında kaldıklarında bayılır, dikey durumda kalpleri
kanı pompalayamadığından ölürler. Koleksiyoncular
tarafından yakalanırken çok hırpalanan
yılanların, bir şey yemediklerinden bir müddet
sonra öldükleri bilinmektedir.