ÇIRAĞAN SARAYI

ÇIRAĞAN SARAYI; İstanbul’da Beşiktaş ile
Ortaköy arasında deniz kıyısında bulunan büyük
saray.“Çereğan” Lâle Devrinde (1718-1730), mum
ve kandil ışığında yapılan gece eğlencelerine denir.
Sarayın bulunduğu yerde de bu eğlenceler yapıldığı
için, saraya “Çırağan Sarayı” denmiştir.
Beşiktaş’la Ortaköy arasında, Lâle Devrinin sadrâzamı
Dâmâd İbrâhim Paşa ile zevcesi Fâtımâ
Sultan tarafından yaptırılmıştır. Daha önceleri
“Kazancıoğlu Bahçesi” denilen bu yerde yaptırılan
sarayın yanında bir Mevlevîhâne bulunmaktaydı.
Sultan Birinci Mahmud (1730-1754), Üçüncü
Selim (1789-1807) dönemlerinde tâmir ve eklemeler
yapılan saray, Sultan Abdülmecîd tarafından
yeniden yaptırılmak üzere yıktırıldı (1859).
Ancak sarayın yeniden inşâsı Sultan Abdülazîz
Han devrinde gerçekleşti.
Dolmabahçe Sarayında kullanılan plânın daha
ileri bir örneğini teşkil eden Çırağan Sarayının
plânlarını Nikoğos Balyan hazırladı. İnşâat
1861’den 1865’e kadar 4 yılda tamamlandı. Deniz
kıyısında 750 metre uzunluğundaki bu saray, beyaz
mermerden yapılmıştı.
Çırağan Sarayının salonlarının döşenmesine
Dolmabahçe Sarayından daha fazla îtinâ gösterildi.
Burada kullanılan malzeme de son derece kıymetli
cinstendi. Bunun için dış cephesine nazaran
iç süslemeleri pek muhteşemdir.
Sultan Beşinci Murad Han, 1876’da tahttan
indirilince, arzusu üzerine, Çırağan Sarayı kendisine
ve âilesine ikâmetgâh olarak verildi ve 1904
yılında burada vefât etti.
20 Mayıs 1878’de Ali Suâvî’nin tertiplediği
Sultan Beşinci Murad’ı yeniden tahta geçirmek için
yapılan darbe teşebbüsü, burada cereyân ettiğinden,
târihte “Çırağan Vak’ası” olarak bilinmektedir.İkinci Meşrûtiyette saray, Sultan Reşâd’m karşı
koymasına rağmen, 14 Kasım 1909 gününden
başlayarak Meclis-i Meb’ûsân ve Meclis-i Ayâna
tahsis edildi. Üst kattaki üç büyük salondan biri
milletvekillerine, öteki senatörlere ayrıldı. Üçüncüsüne
de, pâdişâh için bir taht konuldu. Yıldız Sarayından
getirilen bir takım değerli eşyâlar da buraya
yerleştirildi.
20 Ocak 1910fda çıkan bir yangın sonucu tamâmen
yandı. Son yıllara kadar sarayın bahçesi Şeref
Stadı kayıkhâne bölümü ise Et ve Balık Kurumunca
depo olarak kullanıldı.
1946’da çıkarılan bir kânunla İstanbul Belediyesine
devredilen Çırağan Sarayının çeşitli târihlerde
onarılması düşünülmüş fakat bir neticeye
varılamamıştır. Nihâyet 1986 yılının Şubatında,
Türk hükümeti tarafından bir sözleşmeyle, yabancı
yatırımcılara, 49 yıllığına kirâya verilmiştir.
Yap, işlet, devret modeliyle kirâlanan saray beş yıldızlı
otel olarak işletilmeye açılmıştır. Kayıkhâne
bölümünde de yabancı devlet adamlarım misâfir etmek
için bir devlet konuk evi yapılmıştır.