DENİZKESTÂNELERİ (Echionidea)

DENİZKESTÂNELERİ (Echionidea);
Alm. Seeigel, Fr. echinoides, İng. Sea urchins. Sölomlu
hayvanlardan ikincil ağızlılar şubesinin,
derisidikenliler alt şubesinden bir sınıf.
Vücutları küre veya disk şeklinde, vücutlarının
üzeri dikenli deniz hayvanlarıdır. Çoğunlukla
kayalık deniz sâhillerinde yaşar. Akdeniz sâhillerinde
bol miktarda bulunur. 800 kadar türü bilinmektedir.
Vücutlarının üzerindeki kalker plakalar
birbirine kenetlenerek bir kabuk meydana getirirler.
Bu kabuk hayvanın örtüsüdür. Ağızları karın
tarafında olup, kama şeklinde beş dişe sâhiptir.
Kabukların üzerinde koruyucu sivri dikenler vardır.
Kasların kasılmasıyla hareket eden dikenler, kısa
ve kuvvetli olabildiği gibi, ince ve sivri olanları
da vardır. Dikenlerin arasında zemine tutunmaya
yardımcı kıskaç biçimli yapılar gözlenir. Sindirim
sistemi” Aristofeneri” denilen özel bir çene sisteminin
içinden geçer. Fenerin uzantılarına bağlı
kasların kasılmasıyla dişler hareket eder, deniz
kestaneleri, yosun, yumuşakçalar, küçük deniz
hayvanları, çürümüş maddelerle beslenirler. Dikenlerden
daha ileriye uzanan ince uzun tüp ayakların
uçları vantuzludur. Bu emeçlerle zemine tutunarak
hareket ederler. Yer değiştirmede hareketli
dikenler de kullanılır. Ayaklar su kanalları sisteminin
(ambulakral) basıncın değişmesiyle uzayıp
kısalır. Dikenler ise kasların kasılmasıyla hareket
ettirilir.
Yumurtlayarak ürerler. Sperm ve yumurta hücresi
suda birleşerek döllenir. Birkaç tür hariç, deniz
kestanelerinde erkek ve dişi ayrı cinstendir. Hareketli
larvaları, diplerde yaşayarak olgunlaşır.
Diğer hayvanlar tarafından yenilmeyerek hayatta
kalanlardan denizkestâneleri meydana gelir.