EFES

EFES, yun. Ephesos. Esk. coğ. Anadolu’da
şehir. Batı Anadolu kıyılarının orta kısmında,
Küçük Menderes (Kaystros) nehrinin sularının
döküldüğü işlek bir körfezin kenarında
kurulmuştur. Burası Sardeis’ten geçen
Kral Yolu’nun başlangıç noktası olduğu
gibi, güneyindeki Maiandros (Büyük
Menderes) ve kuzeyindeki Hermos'(Gediz)
vâdileri boyunca Anadolu’nun içlerine
doğru uzayan büyük ticaret ve kültür yollarının
ortasmdaydı. İkinci derecede yollaı*-
la Maiandros ve Hermos’a bağlı bulunduğundan
ticaret, kültür. Ve siyaset alanında
her türlü gelişme ve ilerleme imkânına sahipti.
Bundan başka, şehrin yanında, başlangıcı
efsanevî devirlere kadar çıkan büyük
bir tanrıça tapınağının bulunuşu ve
bu kutsal yerin bütün Eskiçağ süresince dinî
önemini kaybetmeyişi, Efes’in gelişmesinde
büyük bir rol oynamıştır.
Efes şehrinin yeri Küçük Menderes ırmağının
alüvyonlarla limanı doldurması teh-*
likesi karşısmda zaman zaman değiştirildi.
Efes CEphesos) adının kesin etimolojisini
yapmak mümkün değildir. Antik yazarlardan
bazıları bir amazon adı olduğunu, t>azılaıı da Yunancadan geldiğini ileri sürerler.
Yeni dil araştırmaları bu adın Anadolu
kaynaklı olduğunu göstermiştir. Şehrin kimler
tarafından ve ne zaman kurulduğu kesin
olarak belli değildir. Ancak daha M.ö. II.
binyılm ikinci yarısında sonradan Artemis
adını alacak olan Ana-Tanrıça’nın tapınağı
yanında bir iskân sahasının bulunduğu bilinmektedir.
Strabon’a göre tapmak ve şehir
Amazonlar tarafından kurulmuştur ve
ilk şehir halkı Karia’lılar ile Leleg’lerdir.
Pausanias ise halkın Leleg’ler ve Lydia’lılar
ile diğer topluluklardan meydana geldiğini
bildirmektedir. Son yıllarda Selçuk
şehrinde bulunan Aka devrine ait mezarlar
ve bol miktarda Aka seramiği Efes ve çevresinde
Akalar’ın yerleşmiş olduğunu gösterir-