AAR

AAR veya AARE, İsviçre’nin en önemli
akarsuyu. Ren (Rhein) ırmağının soldan aldığı
kol, ırmağa Waldshut’un karşısında karışır;
uzunluğu 280 km. Grimsel eteklerinde
1879 metre yükseltiden doğan Aar çayı, tipik
bir Alp akarsuyudur; havzası 17 600 km2’dir.
300 km2’den fazla buzulu vardır. Ren’e karıştığı
noktada boşalttığı su hacmi hemen a~
na ırmağınkine eşittir.
Bern’in yukarısında Aar, bir Alp vâdisinde
akar, bu vâdi Dördüncü zaman buzulları
tarafından işlenmiştir; vâdinin şekli çok
yerde dik yamaçlı ve düz zeminli bir tekneye
benzer; bu tekne sürgü kayalarıyle engellenmiş
ve içine göllerin yerleştiği aşırı kazılma
çukurlarıyle oyulmuştur (Brienz ve
Thun gölleri). Yüksek vâdi, Alp’leri geçen bir
yoldur: Grimsel ve Furka geçitlerinden Saint
-Gothard’a varılır. Aar Alp vâdisi aynı zamanda
önemli turistik bir bölgedir (Interlaken,
Tun, Meiringen). Sanayi gelişmemiştir,
çünkü hidroelektrik kuvvetinden henüz gereği
gibi faydalanamamaktadır.
Bern’in aşağısında Aar, Molas*’tan ve buzul
morenlerinden meydana gelen tepelik bir
kesimden geçer. Kendinden ayrılan ve Biel
gölüne ulaşan bir kanal, çayın tehlikeli taşmalarını
önler. Bundan sonra Aar, Jura eteklerini
boylar, Solothurn’u sular sağdan
Emme’yi alır, Olten ve Aarau’dan geçer
ve gömük bir vâdi ile Ju ra ’nın son tepelerini
yarar. Aar, Ren’e karışmadan biraz önce sağdan
başlıca kolları olan Reuss ve Limmat’ı
alır. Çığırının bu kesiminde hidroelektrik tesisleri
iyice gelişmiştir; alçak şelâleli büyük
santrallar ile civardaki önemli sanayi şehirlerine
enerji verildiği gibi, şehirlerde (Biel,
Solothurn, Aarau, Olten), banliyölerde, hattâ
köylerde birçok fabrikanın kurulması da
sağlanmıştır.— Tar. 6 Ağustos 1799’da arşidük Kari,
Massena ordusunu ikiye bölmek için Aar
ırmağını geçmek istemiş, fakat fransız mareşali
Ney’in yetişmesi üzerine başarısızlığa
uğramış ve teşebbüsünden vaz geçmişti, ( l )
AAR veya SAİNT-GOTHARD m a sifi
(kütlesi), İsviçre’de Aar suyu kaynağında Orta
Alplerin billûrlu kayalardan meydana gelen
kütlesi. Aarhorn’da 4 275 metreye yükselir.
Alplerin bu kısmı çok yükselmiş ve aşma*
örtüleri aşınım sonucunda tamamıyle süpürülerek
çok dayanıklı billûrî-metamorfik*
temel (özellikle gneiss) meydana çıkmıştır.
Aar masifi suların dağılma merkezi rolünü
oynar; yüksek vâdiler fazla yarılmamıştır,
dar boğazlarla geniş çanaklar nöbetleşir. Bu
vâdiler ulaşılması kolay olmayan küçük yöreler
teşkil eder. Saint-Gothard yolu XII.
yüzyılda yapılmışsa da, halkın yaşayışı yakın
zamana İcadar ilkel kalmıştır. Vâdelerle az
yarılmış olan Aar kütlesinde yüksek tepeler
vardır: Jungfrau (4 166 m), Mönch (4 105 m),
Fiescherhorn (4 049 m), Aletschhor (4 182 m)
ve nihayet en yüksek tepesi olan Finsteraarhorn
(4 275 m). Buzulları Alplerin en önemli
buzullarındandır: Aletsch buzulu 22 km. uzunluğundadır;
Grindelwald, Unteraar, Oberaar
buzulları birçok araştırma gezilerinin
hedefini teşkil eder; bunlar aynı zamanda
glasyoloji bilgilerinin gelişmesinde büyük rol
oynamıştır. 2 000 metreye yakın yükseltideki
geçitler, vaktiyle yolcuları korkutan boğazlarla,
çevredeki bölgelerden ayrılmış dağların
çeşitli vâdilerini birbirine bağlar. Bugünkü
modern yollar da, Rhöne’un ve Ren’in
yüksek vâdilerini birbirine bağlayan Furka-
Oberalp dağ demiryolunu tamamlar. Ulaşımdaki
gelişmeler yayla hayvancılığına dayanan
kır ekonomisini zayıflatmış ve turizme
memleket ekonomisinde üstün bir rol sağlamıştır.
(Andermatt, Göschenen, v.b.)