HEMATEMEZ-MELENA (KAN KUSMADIŞKIDA KAN ÇIKMASI)

HEMATEMEZ-MELENA (KAN KUSMADIŞKIDA KAN ÇIKMASI): Hematemez, kankusma durumuna verilen addır. Dışkının katran gibi siyah çıkması durumuna ise “Melena” denilmektedir. Bunun dışında dışkıda taze, kırmızı kan da saptanabileceği gibi, yalnız kimyasal reaksiyonlarla ortaya konabilen kan da dışkıya karışmış olabilir. Sözünü ettiğimiz bu son kana “Dışkıda gizli kan” denilmektedir. Hema- temez ve/veya melena, sindirim kanalında herhangi bir düzeyde gelişmiş olan bir kanamaya bağlı olabileceği gibi, solunum yollarındaki bir kanamanın yutulmasıyla da gelişebilir. Gerek hematemez gerekse de melena yaratan etkenleri sıralamadan önce, bu iki olayla ilgili bazı genel bilgiler vereceğiz. Hematemezde kusulan kan, eğer kırmızıysa kanamanın çok yeni olduğu düşünülmelidir. Midede bir süre kalmış olan kan,midedeki HCinin etkisiyle kahve telvesi görünümü kazanır. Bunun sonucu olarak da hematemezde çıkartılan kan, kahve telvesine benzer. Hematemezi yaratan etken sindirim kanalından kaynaklanmış olabileceği gibi, üst solunum yollarındaki bir kanamadan kaynaklanan kanın yutulmasıyla da hematemez gelişebilir. Burada hematemez ile, yani kan kusma ile “Hemoptizi” denilen kan öksürme ve kan tükürme olaylarının birbirinden ayırt edilmesine değinelim. Hematemez bulantı ve kusma ile kendisini ortaya koyar. Hemoptizi ise öksürükle gelişir, kanın kaynağı solunum yollarıdır. Kan tükürme ise öksürüksüz olarak kendisini ortaya koyar. Diş etlerinin zedelenmesi, burundan kaynaklanan kanın ağız boşluğuna kaçması, ağız içi yapılarından birinin ısırılması kan tükürmeye yol açan etkenlerdendir. Hemoptizi ve kan tükürmede çıkartılan kan, taze kırmızı kandır ve genellikle de köpüklü bir görünüme sahiptir. Duodenumun ötesindeki sindirim kanalı kanamaları, genellikle hematemeze yol açmazlar. Hematemez görüldüğünde, kanamanın odağının duo- denum ve daha önceki sindirim kanalındaki bir kanama olduğu düşünülmelidir. Hematemezde eğer kanama fazlaysa, melena da gelişebilir. Yani dışkı katran gibi koyu çıkabilir. Fakat kural Dİarak şunu diyebiliriz: Her hematemez vakasında dışkı içinde gizli de olsa, kesinlikle kan cardır. Hematemez yaratan etkenleri kaynaklarına göre şöyle özetleyebiliriz: Yutulmuş Kan: Burun kanaması, dişeti kanaması, hemoptizi kanının yutulması. Özofagus kaynaklı: Özofagus ülserlerinin kanaması, özofagus varislerinin kanaması, özofagus tümörlerinin kanaması, özofagusun yabancı bir cisimle yaralanması, Mallory-Weiss sendromu, aorta anevrizmalarının özofagusa zarar vermesi. Mide kaynaklı: Kanayan mide ülserleri, kanayan gastritler, hiatus hernisi, mide tümörleri. Duodenum kaynaklı: Duodenum ülseri, duodenum tömürleri, safra taşlarının duodenuma düşüp burayı zedelemeleri. Diğer etkenler: Çiçek hastalığı, sifüis, san humma, sıtma, kolera, hemofili, skorbüt, K vitamini eksikliği, sindirim kanalı ameliyatları, sindirim sistemini etkileyen delici ya da küt
yaralanmalar. Dışkıdan kan çıkması olayının başlıca üç biçimi vardır. Dışkı ya katran gibi siyahtır (buna “Melena” denilmektedir) ya taze kırmızı kan içermektedir ya da gözle görünür biçimde kan içermemektedir. Ancak laboratuvar’ incelemeleriyle varlığı ortaya konulabümektedir. Bu son duruma ise “Gizli kan” denildiğini yukarıda belirtmiştik. Sindirim kanalının başlangıç bölümlerinden kaynaklanmış olan ve sindirim enzimleriyle karşılaşmış olan kandaki hemoglobin “Hematin” denilen koyu renkli bir boya maddesine dönüştüğünden, dışkı katran gibi çıkar. Eğer bağırsaklardaki geçiş hızlıysa, kan sindirim enzimleriyle etkilenmek için yeterli süre bulamadığından, rengini korur ve dışkı melena biçiminde değil, taze kanlı bir dışkı biçiminde çıkar. Hematemeze yol açan bütün etkenler melenaya yol açabilirler. Bunun dışında tifo, incebağırsak tümörleri, incebağırsakları besleyen atardamarların tıkanması, bağırsakların yaralanması da melenaya yol açabilir. Dışkıda taze, kırmızı kan çıkması durumunda kanamanın odağı büyük bir sıklıkla kalınbağırsaklardadır. Etkenleri kaynaklandıkları bölgelere göre şöyle özetleyebiliriz: Incebağırsaklar: Ülserler, tifo, yaralanmalar, damar tıkanıklıkları, Kolonlar: Kolon kanseri, dizanteri, kolitis ülsero- za, kolon tüberkülozu, polipler, damar tıkanıklıkları. Rektum: Polipler, rektum kanseri, sifüis ya da tüberküloz ülserleri, yaralanmalar, rektum iltihabı (proktitis). Anus: Hemoroidler (basur), fistüller, fissürler, anusun dışarı çıkması (prolapsus). Diğer etkenler: Kolera, san humma, skorbüt, K vitamini eksikliği.