ENSÂR

ENSÂR’çoğl. i. (ar. nıışret, yardım’dan enşâr).
Esk. Yardımcılar. || Hz. Muhammed
Mekke’den Medine’ye hicret ettiği zaman,
Peygamberi iyi kabul “ve ona yardım etmiş
olan Medine, müslümanlarına verilen âd:
Medine’de muhacirin yerleşerek ve ensâr ile’
birleşerek müşriklerin aleyhine ■ bir büyük
ordu toplanıyordu (Cevdet Paşa).
— Hz. Muhammed Mekke’den Medine’ye
hicret ettiğinde kendisini „ ve diğer
muhacirleri kabul ederek yardımda bulunan
Medine, müslümanlarına ensâr (aynı anlamda-
ensâr-ün-nebi [Peygamber’in yardımcıları])
denir. Kur’an’da, birçok ayette ensâr
keliçıesi, geçer. Hz. İsa’nın^ havarileri için
de ensâr kelimesi kullanılır (nahnu ensârullah’.
Âl-i imran, 52, Es-Saf, 14). Belirtilen
anlamıyle ensâr kelimesi Kur’an’da iki ayette
geçer ve bu ayetlerde , muhacirlerle birlikte
zikredilir (Et-Tevbe, 100, 117).
Mekkeliler tarafından çeşitli zulümlere uğratılan
Hz. Muhammed, Akabe adlı bir yerde
Medine’den hac için gelen kimselerle birkaç
kere görüşüp müslüman olmalarını sağladı.
Yeni müslüman olan medineliler Hz;
Muhammed’i’ mekkeli müşriklere karşı koruyacaklarına
söz verdiler. 622 Yılında Hzv
Muhammed ve mekkeli müslümanlar (muhacir
ûn) Medine’ye göç’ ettiler. Medineli
müslümanlar (ensâr) Hz. Muhammed’i ve
arkadaşlarını büyük bir sevinçle karşıladılar
ve onlara yardım ellerini uzattılar. Mekr
keli müslümanlar göç ederken bütün servet-;
lerihi Mekke’de bıraktıklarından maddî ba-;.
kımdan güç durumdaydılar. Hz. Muhammed
ensâr ve muhacir grubunu birbirine kaynaştırmak
ve mekkeli muhacirlerin maddî durumlarını
da düzeltmek için mekkeli ve medineli
bütün aile reislerini içine alan büyük^
bir meclis topladı ve onları, tesirli bir çözüm’
yolu teklif ederek samimî bir işbirliğine
davet etti. Buna göre medineli ailelerden
her birinin reisi mekkeli bir aileyi yanma alacaktı,
birlikte yaşayacak ve gelirlerini bölüşeceklerdi.
Bu manevî kardeşlik tarafların
birbirine mirasçı olmasını» bile gerektiriyordu.
Ensâr ve muhacirler bu teklifi
benimseyince Hz. Muhammed. hemen bazı
mekkeli muhacirleri aynı sayıda medineli
ensâr ile kardeş yaptı. Kardeş olanların sayısı
Makrizi’ye göre 186, ibni Sad ve Vakidî’ye
göre ise 90’dı. Ensâr ile muhacirlerin
yaşayışları samimî ve dostça bir şekilde
devam etti. Mekkeli rriuBacirler maddî durumlarını
düzelterek kardeşleştirme yoluyle
elde ettikleri malları manevî kardeşlerine
geri verince Hz. ‘Muhammed de aynı kandan
gelenler hariç manevî kardeşlerin birbirlerine
miras ;ı olmaları hakkmdaki hükmü
kaldırdı. Fakat askerî seferler sırasında
Hz. Muhammed iki manevî .kardeşten birini
ordusuna alır, evde kalan diğeri iki ailenin
geçimini sağlardı. *
Hz. Muhammed ensâr ile muhacirler arasında
bir ^ anlaşmazlık çıkmaması için büyük
gayret gösterir, her iki topluluğu da Müslü-,
manlığa yaptıkları hizmetlerden ötürü överdi.
Hz. Muhammed’in ölümü üzerine ensâr
ile .muhacirler arasında bazı anlaşmazlıklar
ortaya çıktıysa, da Ebubekir ve. ashabın ileri
gelenlerinin gayretleriyle bu anlaşmazlıklar
giderildi. Ensâr Hz. Muhammed’in vefatından
sonra ortaya çıkan karışıklıkları Kureyş
kabilesine mensup bir kimsenin önleyebileceğine
ve duruma hâkim olacağına inandığından
halifenin muhacirler arasından seçilmesine
razı oldu ve böylece iktidar mevkiini
muhacirlere bıraktı, iktidar mevkiinden
uzaklaşan ve. siyasetten de yavaş yavaş
çekilen ensâr, buna karşılık Hz. Muhammed’in
hayat ve sünnetleriyle hadislerini incelemeğe
koyuldular. Ensâr arasından büyük
müctehitler, müfessirler ve muhaddisler yetişti.
Bunlar sayesinde Medine bir ilim merkezi
oldu. Ensâr, Kur’anda övülmüş ve ceri-s
netle mükâfatlandıracakları belirtilmiştir
(El-Tevbe, 100). Hz. Muhammed’in Ensâr’ı .
öven sözlerini de Buharî Cami-üs-Sahih’inin
«Menakıb-ül-Ensâr», Müslim. Cami-üs-
Sahih’inin «Babu Fedail-il-Ensâr», Tirmizî
‘de aynı adlı eserinin «Süneninin fi Fadl-il-
Ensâr» ve «Kureyş» bölümlerinde toplamıştı