Oyratlar

Oyratlar, Batı Moğol dillerini konuşan
halklar. 13. yüzyılda Cengiz Han’ın kurduğu
imparatorluk içindeki Doğu Moğollarıyla
ilişkileri düşmanca olan Batı Moğolları,
sonraki yüzyıllarda Dörben Oyrat (Dört
Müttefik) olarak bilinen bir konfederasyon
altında varlıklarını ayrı olarak sürdürmeye
başladılar. Doğu Moğollarına karşı bazen
dostluk, bazen de düşmanlık politikaları
güttüler. Bu dönemde Batı Moğollannın bir
bölümü anayurtları Kuzey Sinkiang (Çungarya)
ve Moğolistan’ın batı kesiminde
kalırken, Torgut, Hoşut, Dorbet (Derbet)
ve başka grupların tamamını ya da bir
kesimini içeren öteki bölümü 17. yüzyıl
başlarında Sibirya’nın güney kesimini aşarak
Urallar’ın güneyine göç ettiler, oradan
da Aşağı Volga’ya geçerek bir buçuk yüzyıl
kadar bu bölgenin doğusunda ve batısında
göçebe olar,ak yaşadılar. 18. yüzyılda bu
göçebe kabilelerin bazıları, güneye ve doğuya
doğru genişlemekte olan Çarlık Rusyası
içinde eridiler. Volga’nın doğusunda bulunan
kabileler 1771’de Çin’e döndüler. Bugünkü
Torgut, Dorbet ve Buzavaları kapsayan
sağ kıyıdaki Kalmuklar(*) ise Rusya’da
kaldılar.
Günümüzde Çin’in kuzeybatı kesimindeki
Sinkiang ve Tsinghai bölgelerinde hâlâ
önemli sayıda Oyrat yaşamaktadır; bunların
tahminen 100 bini Oyrat lehçelerini konuşmaktadır.
Gene bu lehçeyi konuşan 50 bin
kadar Oyrat ise Halhaların çoğunluğu oluşturduğu
Moğolistan Halk Cumhuriyeti’nin
batı kesimlerinde oturmaktadır.