Ödemiş,

Ödemiş, Ege Bölgesi’nde, İzmir iline bağlı
ilçe ve ilçe merkezi kent. Yüzölçümü 1.212
km2’dir (1986). Doğuda Kiraz, güneydoğuda
Beydağ (19 Haziran 1987 tarihli ve 3392
sayılı yasayla ilçe olmuştur) ilçeleri, güneyde Aydın ili, batıda Tire ve Bayındır
ilçeleri, kuzeyde de Manisa iliyle çevrilidir.
ilin güneydoğusunda yer alan ilçe topraklarının
kuzey kesimini Bozdağlar(*), güney
kesimini de Aydın Dağları(*) engebelendirir.
Bozdağlar’ın ve ilin en yüksek noktası
olan Bozdağ (Kırklar Tepesinde 2.159 m)
ile Aydın Dağlarının en yüksek noktası olan
Cevizli Dağı (1.819 m) ilçe sınırları içindedir.
İlçenin dağlarla çevrili orta kesimi,
tektonik kökenli Küçük Menderes Ovası(*)
içinde kalır. Dağların yüksek kesimlerinde
yazın serinlemek için çıkılan yaylalar vardır,
ilçe topraklarının sularını, çoğu Küçük
Menderes Irmağına(*) katılan küçük akarsular
toplar. Bozdağlar’ın kuzey yamaçlarından
kaynaklanan bazı küçük akarsular
da ilçe sınırları dışında Gediz Irmağına
ulaşır. Bozdağ’ın batısında yer alan elips
biçimli Gölcük doğal bir set gölüdür.
İlçe halkı geçimini tarım, tarıma dayalı
ticaret ve sanayiden sağlar. Başlıca bitkisel
ürünler patates, üzüm, incir, pamuk, arpa,
tütün ve zeytindir. 1984’te ilin en çok
patates üretilen ilçesi Ödemiş’ti (149.369
ton). Az miktarda soğan, mısır, mandalina
ve baklagiller de yetiştirilir. Hayvancılık
yöreye özgü Ödemiş koyunu yetiştiriciliğine
dayanır. Bazı köylerde ipekböcekçiliği yapılır.
Gelişmiş bir küçük sanayisi olan
ilçedeki başlıca sanayi kuruluşları çırçır
atölyeleri ile buz ve zeytinyağı fabrikalarıdır.
İlçe topraklarında cıva ve antimon
içeren cevher yatakları vardır.
IÖ 2000’lerde Hititlerin denetiminde olan
yöre daha sonra sırasıyla Frigya, Lydia,
Pers, Makedonya, Selevkos, Pergamon
(Bergama), Roma ve Bizans egemenliğinde
kaldı. Yöredeki başlıca ilkçağ yerleşmesi
olan Hypaipa, Ephesos’u Sardes’e bağlayan
yol üzerinde yer aldığından önem taşıyordu.
11. yüzyılda Selçukluların eline geçen kent
daha sonra Bizanslılarca geri alındı. 1308’de
bir beylik kuran Aydınoğulları’nın merkezi
Birgi’deydi. Osmanlı topraklarına 1426’da
katılan ve halkının küçük bir bölümü Rum
ve Ermenilerden oluşan Ödemiş yöresj, 19.
yüzyıl sonlarında Aydın vilayetinin İzmir
sancağına bağlı bir kaza olarak yönetiliyordu.
Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan kuvvet
leri 1 Haziran 1919’dan 3 Eylül 1922’ye
değin yöreyi işgal altında tuttu.
Küçük Menderes Ovasının kuzeyinde kurulmuş
olan Ödemiş kenti ilçenin orta
kesiminde yer alır. TorbalI’dan ayrılan bir
demiryolu hattıyla İzmir-Aydm Demiryolu’na
bağlanır. İl merkezi İzmir’e karayoluyla
uzaklığı 115 km’dir.
İlçedeki başlıca tarihsel yapılar, 14. yüzyılda
kısa bir süre Aydınoğulları’nın merkezi
olan Birgi kasabasındadır. Bunlar Birgi
Ulucamisi(*) ile Sultan Şah Türbesi (1310)
ve Mehmed Bey Türbesi’dir (1333). Lydialılar
tarafından kurulduğu sanılan Hypaipa
kentinin kalıntıları Günlüce (eskiden Datbey)
köyü yakınındadır.
Ödemiş Belediyesi 1898’de kurulmuştur.
Nüfus (1985) ilçe, 135.673 (14.570’i Beydağ
ilçesinde); kent, 47.475.