Copân

Copân, Honduras’ın batısında, Guatemala
sınırı yakınında kalıntılan bulunan eski
Maya kenti. Mayalann önemli sanat ve
astronomi merkezlerinden biridir. Steller ve
Cope, Edward Drinker (d. 28 Temmuz
1840, Philadelphia – ö. 12 Nisan 1897,
Philadelphia, ABD), ABD’li paleontolog.
ABD’de 1.000 kadar soyu tükenmiş omurgalı
hayvan türünü saptamış ve Lamarck’m
Copân’da portre kabartmalı
stel, Honduras
Walter Aguıar-EB İne
bazı binalardaki frizler üzerinde bulunan
portre kabartmalarıyla ünlüdür. Kentin
merkezindeki alandan bir tapınağa çıkan taş
merdivenin 63 basamağından her birinin
dikey bölümüne hiyeroglifler kazılmıştır.
Merdivenlerin iç bölümünde yer alan tanrı
ya da rahip heykelleri yaklaşık ikişer metre
boyundadır. Merdivenin yanları kuş-yılan
canavar kabartmalarıyla bezelidir. Copân’
da ayrıca başka tapmaklar, piramitler ve
geleneksel bir top oyununun (ollama) oynandığı
bir alan (tlachtli) vardır.
Copân, en parlak çağını Klasik Dönemde
(İS y. 300-900) yaşadı. İS 700’lere gelindiğinde,
Copân’daki astronomi bilginleri Mayaların
o güne değin kullandığı en doğru
güneş takvimini geliştirmişti. Kentin kalıntıları,
16. yüzyıl başlannda İspanyol kâşiflerince
bulundu. Kalıntılar 1936-50 arasında
Washington Carnegie Kurumu ile Honduras
hükümetinin ortak projesiyle restore
edildi.
Edward Drinker Cope, y. 1889
Margaret W. Co p e
evrim kuramının yeniden canlandırılmasında
öncülük etmiştir.
Cope, Pennsylvania’daki Haverford College’da
karşılaştırmalı zooloji ve botanik
profesörü olarak görev yaptığı kısa bir
dönemden (1864-67) sonra, meslek yaşamının
22 yılını keşif ve araştırmaya adadı. Bu
amaçla, özellikle soyu tükenmiş balık, sürüngen
ve memelileri saptayıp tanımlayabilmek
için ABD’nin batısında, Texas’tan
Wyoming’e kadar uzanan bölgeyi taradı.
ABD Jeolojik Araştırma Kurumu’nda paleontolog
olarak çalışan Cope, Wyoming’de
Ferdinand Hayden Araştırma Kurumu’nca
toplanan fosilleri Joseph Leidy ile birlikte
tanımladı. Atın ve öbür memelilerin dişlerindeki
evrim süreçlerini inceledi. ABD’deki
dinozor fosillerini birbirlerinden önce
bulabilmek için yanşan Cope ile meslektaşı
Othniel Marsh arasındaki rekabet, her iki
araştırmacının da ününe gölge düşüren acı
bir kavgayla sonuçlandı. 1889-97 arasında,
parasal güçlükler nedeniyle araştırmalanna
son veren Cope, Pennsylvania Üniversitesindeki
öğretim üyeliği görevini kabul etmek
zorunda kaldı. Cope, “hayvanların
doğal hareketleri, hareket organlarındaki
değişiklik ve gelişmeleri etkiler” düşüncesine
dayanan kinetogenez kuramını ortaya
attı. Bu kuramdan yola çıkarak, o yıllarda
paleontologlar arasında benimsenen Lamarck’ın
kazanılmış özelliklerin kalıtımına
dayanan evrim kuramını açıkça destekledi.
Dinozor soyunun tükenişi (y. 65 milyon yıl
önce) ile insanın ortaya çıkışı (y. 2,5 milyon
yıl önce) arasına rastlayan Tersiyer (Üçüncü)
Dönemde yeryüzünde beliren omurgalılara
ilişkin bilgilerin zenginleşmesine büyük
katkıda bulundu. Sayılan 1.200’ü bulan
kitap ve makaleleri arasında en önemlileri
Reptilia and Aves o f North America (1869-
70; Kuzey Amerika’nın Sürüngenleri ve
Kuşlan) ve Relation o f Man to Tertiary
Mammalia’dır (1875; İnsan ile Tersiyer
Dönemi Memelilerinin İlişkisi).