çöktürme

çöktürme, bir çözelti içindeki herhangi bir
maddeyi, çözücüsünden aynlarak dipte çökelecek
biçimde katı hale dönüştürme.
Bunun için, ya çöktürülerek aynlacak olan
madde çözünmez hale getirilir ya da çözücünün
bileşimi değiştirilerek, içindeki maddenin
çözünürlüğü azaltılır. Çöktürme ile
kristalleştirme arasındaki aynm, çözünürlüğün
azaltılmasına ya da katı maddenin
yapısının düzenli hale getirilmesine yönelik
yöntem farkından kaynaklanır.
Genellikle metal iyonlannı sulu çözeltilerden
ayırmak için çöktürme işlemine başvurulur.
Gümüş nitrat gibi çözünebilir bir
tuzun çözeltisi içinde bulunan gümüş iyonlan,
sodyum klorür çözeltisinden sağlanan
klorür iyonlarıyla çöktürülür; klorür ve
gümüş iyonlan, suda çözünmez bir bileşik
olan gümüş klorürü oluşturmak üzere birleşirler.
Benzer biçimde, baryum iyonları
sülfat iyonlanyla, kalsiyum iyonlan da oksalat
iyonlanyla çöktürülür. Belirli iyonları ya
da birbirleriyle ilgili iyon gruplannı çöktüren
ayıraçları sırayla uygulayarak, metal
iyonlan kanşımlarmın çözümlenmesinde
kullanılan şemalar geliştirilmiştir.
Birçok durumda, herhangi bir maddenin,
oldukça katışıksız ve kolayca ayrılabilir
yapıda çöktüğü koşullan seçme olanağı
vardır. Bu gibi çökeltilerin aynlması ve
ağırlıklannın saptanması, çeşitli bileşiklerin
miktarlarının doğru olarak belirlenmesini
sağlayan bir yöntemdir.
Çeşitli bileşenleri içeren bir çözeltiden tek
bir maddeyi çöktürmek için yapılan denemelerde,
çoğu kez çökelen kristalin içinde,
maddenin saflığını ve kimyasal çözümlemenin
doğruluğunu azaltan katışkılar da yer
alır. Bu istenmeyen katışkılar, seyreltik
çözeltilerin kullanılmasıyla ve çöktürme
ayıraçlannm yavaş yavaş eklenmesiyle önlenebilir.
Etkili bir teknik olan homojen
çöktürmede, çöktürücü ayıraç, çözelti içinde
bireşim yoluyla oluşturulur. Bunun zor
olduğu durumlarda, saf olmayan çökeltiyi
ayırmak için yeniden çözündürme gerekir.
Katışkılar çözeltiden aynlır ve yeniden çöktürme
işlemi uygulanır.