Mengene

Umumiyetle cisimleri sıkıştırma, sıkıca
tutma işlerinde kullanılan âletlere verilen isim.
Bu âletlerdeki sıkıştırma herhangi bir motor vasıtasıyla
olmayıp, bir vida sistemi yardımıyla yapılır.
Esas itibariyle hepsi aynı olmakla beraber, birçok
mengene çeşidi vardır. Bunlardan en çok kullanılanı
demirci, tornacı gibi metal işleriyle uğraşanların,
işleyecekleri parçayı tutturdukları demirci
mengenesidir. Bir diğeri ise marangozların
veya mobilyacıların tutkalla yapıştırdıkları parçaları
sıkıştırdıkları marangoz mengenesidir. Ayrıca
kumaş mengenesi, pah mengenesi, pimli mengene,
kambura mengenesi, ayaklı mengene gibi daha
başka çeşitleri de vardır.
Mengeneler yapı olarak üç parçadan meydana
gelir: 1. Gövde: Mengenenin sabit olan parçası olup,
üzerinde bir vida yuvası ve sıkıştırılacak maddeyi
tutacak sabit bir sıkıştırma yüzeyi vardır.
2. Vidalı kısım: Sâbit gövde üzerindeki vida
deliğine uygun ve sıkıştırılacak eşyâyı tutacak,
hareketli sıkıştırma parçasını hareket ettiren bir vidadan
müteşekkildir.
3. Vida kolu veya sıkıştırma kolu: Vidayı döndürmeye
yarayan, ekseriya vidaya geçmeli olan
parçadır.
Mengenelerde sıkıştırma işi, vidalı kısmın vida
kolu (mengene kolu) veya başka bir sistemle döndürülmesiyle gerçekleşir. Vidanın her tam döndürülmesi
sonucunda vida, bir vida adımı kadar ilerleyerek,
tutturulan parçayı sıkıştırır. Vida kolunun uzun
olması ve kolu çeviren kimsenin kuvveti nisbetinde
daha fazla bir sıkıştırma olayı meydana gelir.
Mengenenin sıkıştırıldıktan sonra gevşememesi
ise, vida ile vida yuvası arasındaki sürtünme
kuvvetinin büyüklüğü sebebiyledi