Delhi,

Hindistan’ın ortakuzey kesiminde
kent ve birlik toprağı. Doğuda Uttar Pradesh,
kuzey, batı ve güneyde Haryuna ile
çevrili olan birlik toprağı, genellikle Eski
Delhi olarak bilinen Delhi’yi, başkent Yeni
Delhi’yi ve çevredeki kırsal alanları kapsar.
Bir bütün olarak ortakuzey kesimindeki
ulaşım ağının odak noktasını oluşturur.
Adının İO 1.yüzyılda yörede hüküm süren
Maurya krallarından Raca Dhilu’dan geldiği
söylenir. Tarih boyunca çeşitli imparatorluk
ve krallıklara başkentlik yapan Eski
Delhi, günümüzde yörenin ekonomi ve
yerleşme merkezidir. Hemen güneyindekiYeni Delhi ise yönetim hizmetlerinin toplandığı
bir kenttir. Delhi üçgeni olarak
bilinen alanda değişik dönemlerde kurulmuş
kentlerin kalıntıları bulunur. Delhi’nin
yüzölçümü 932 km2, Yeni Delhi’nin 438
km2, birlik toprağının ise 1.485 km2’dir. Nüfus
(1981) Delhi, 4.884.234; Yeni Delhi,
273.036; birlik toprağı, 6.220.406.
Doğal yapı. Deniz düzeyinden yüksekliği
213-305 m arasında değişen Delhi birlik
toprağı, Ganj’ın kolu Yamuna Irmağının
batı yakası boyunca uzanır. Batısında Aravalli Sıradağlarının kuzey uzantısını oluşturan
Delhi Sırtı yer alır. Delhi kenti Himalaya
Dağlarının 160 km güneyine düşer,
iklimin belirgin özelliği aşın kuraklık ve çok
sıcak yazlardır. Mart ortasından temmuz
sonuna değin süren yaz mevsiminde ortalama
sıcaklık 25°-36°C arasında değişir;nisan
ve mayıs aylarında sık sık rüzgâr patlamaları
ve şimşekli fırtınalar görülür. Eylül sonuna
değin süren muson mevsiminde ortalama
660 mm yağış düşer. Bir geçiş döneminin
ardından kasım sonlarında başlayan kış
mevsimi şubat ortalarında biter; ortalama
sıcaklık 11°-21°C arasında değişir. En sıcak
ay temmuz, en soğuk ay ocaktır. Genelde
düşük olan nem oranının yükseldiği temmuz
ve ağustos aylarında boğucu bir hava
görülür.
Sırt ve tepe yamaçlarında akasya gibi
dikenli ağaçlar bol miktarda bulunur. Muson
mevsiminde çok sayıda otsu bitki yetişir.
Bangar denen ovalık kesimde kerestelik
siso ağacı yaygındır. Yamuna kıyısında
yabanıl ot ve çimenlerden oluşan bir bitki
örtüsü görülür. Yeni Delhi, caddeleri süsleyen
gölgelik ağaçları ve rengârenk çiçekleriyle
ünlüdür. Yöredeki cangıl, orman ve
tepelik alanlarda leopar, sırtlan, tilki, kurt
ve çakal gibi hayvanlar yaşar. Yamuna
kıyılarında yaban domuzuna rastlanır. Başlıca
kuş türleri keklik, dağ güvercini, papağan
ve çalı bıldırcınıdır. Tepelik sırtlarda
sayısız tavus kuşları vardır. Birçok balığın
bulunduğu Yamuna’da bazen timsahlar da
görülür.
Kentin görünümü. Eski Delhi’nin iç içe
girmiş yapısı ile Yeni Delhi’nin düzenli,diyagonal ve modern yolları çarpıcı birkarşıtlık gösterir. Eski Delhi’de ana dış
kapılar arasında uzanan biçimsiz caddeler
dar ve dolambaçlı sokaklar, pasajlar ve
dolaşık yollarla konut ve işyeri alanlarına
açılır. Buna karşılık İngiliz yönetimi sırasında
üst rütbeli subaylar için inşa edilen ve
günümüzde yüksek gelirlilerin oturduğu
kuzeydeki Kibar Yollar (Civil Lines) ile
güneydeki Yeni Delhi, planlı yapılaşmanınyeşil alanların ve sessizliğin yarattığı bir
ferahlık duygusu verir.
Düzlük alanlara bakan alçak bir tepenin
çevresinde gelişmiş olan Yeni Delhi’nin en
göz alıcı bölümü, doğudaki Ulusal Stadyum’dan
batıdaki Başkanlık Sarayı’na
(Rashrapati Bhawan) kadar uzanan Merkezî
Manzara Parkı’dır. İçinde resmî binaların,
müzelerin ve araştırma merkezlerinin
yer aldığı bu ana eksen, kuzeydeki alışveriş
merkezi Connaught ile güneydeki konut
alanlarını birbirinden ayırır.
Delhi Gelişme İdaresi’nin hazırladığı 20
yıllık (1962-81) ana plan uyarınca, Yeni
Delhi’nin Kendriya Saçivalaya bölümü ve
Kibar Yollar’ın Eski Valilik bölümü kamu
yapılarına ayrılmıştır. Eski Delhi’nin hemen
her yanında küçük imalat kuruluşları bulunmakla
birlikte, başlıca sanayi alanları batıdaki
Nacafgarh Caddesi ile planlı bir sanayi
bölgesinin (Okhla) kurulduğu güneydeki
Mathura Caddesinde toplanmıştır. Ticari
kuruluşlar genellikle Çandni Çouk, Khari
Baoli, Sadar Bazar, Ecmel Han caddeleri
ve Connaught Meydanı gibi belirli yerlerde
kurulmuştur. Eğitim kuruluşlarının çoğu
kuzeydeki Delhi Üniversitesi ile güneydeki
Cavaharlal Nehru Üniversitesi çevresindedir.
Delhi’nin son yıllarda karışık bir yapı
kazanmış olmasına karşın, bazı semtlerin
özgün yapısı hemen dikkati çeker. Güçlü
bir mahalle (mohalla) duygusunun bulunduğu
Eski Delhi’de evler tek kapılı avlular
çevresinde sıralanır. Yeni konut alanlarında
gelir düzeyi ayrımı oldukça belirgindir.
Yabancı elçiliklerin toplandığı Çanakyapuri,
uluslararası mimariyi sergileyen bir ma,Almanya), Alman dilbilimci. Sözdizimi sorunları
üzerinde çalışmalar yapmış ve Hint-
Avrupa dillerinde karşılaştırmalı sözdizimi
araştırmalarının temellerini atmıştır.
1870-1912 arasında Jena Üniversitesi’nde
Sanskrit ve karşılaştırmalı dilbilim profesörüydü. 1871’de Sanksrit ve Yunancadaki
isteme ve istek kiplerini inceleyen Syntaktische
Forschungen (Sözdizimi Araştırmaları)
adlı klasik yapıtını yayımladı. Bu, karşılaştırmalı
sözdizimi alanında bir sorunu
geniş kapsamlı ve tümüyle yöntemli biçimde
inceleyen ilk yapıttır. Delbrück asıl
büyük başarısını Grundriss der vergleichenden
Grammatik der indogermanischerı
Sprachen (1886-93, 5 cilt; Hint-Avrupa
Dillerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi Taslağı)
adlı yapıtın üç cildi olarak yayımlanan
sözdizimi üzerine çalışmasıyla kazandı. Dilbilgisine
ayrılan öbür iki cildini Kari Brugmann’ın
hazırladığı yapıt, 1897-1916 arasında
genişletilmiştir.
Delbrück’ün çok sayıda benzer sözceyi
karşılaştırma, farklılıklarını ortaya koyma
ve sınıflandırma yöntemi sonradan geliştirilmişse
de temel olarak geçerliliğini yitirmemiştir.
Ayrıca Einleitung in das Sprachstudium
(1919; Dil İncelemesine Giriş) adlı
kitabın da yazarıdır