YAHYÂ

İslâm devlet adamı, kumandan ve meşhurlarından
yirmidokuzunun adı. Yedi Hafsi, beş Endülüs
Tavâif-i Mülûk, dörder İdrisi, Zeydî, iki Murâbitîn,
birer Muvahhidûn, Muzafferi, Resûlî, Saffari, Vattâsî
hükümdarının, birer Murâbitîn, Sâmânî valisinin adı
Yahyâ idi. Hafsîli Yahyâ (1228-1249), Yahyâ el-Vâsık(1277-1279), Yahyâ el-Müntehab (1285-1295), Bicâye
ve Konstantine’de 1299’a kadar) Ebu Yahyâ Ebu Bekir
es-Şehid (1309), Ebu Yahyâ Ebu Bekir el-Mütevekkil
(1318-1346), Ebu Zekeriya Yahyâ (1488-1489), Ebu
Yahyâ Zekeriya (1490-1494), Tavâif-i Mülûk’den
Yahyâ el-Mu’tali (1.1021-1023,11.1023-1036), Yahyâ II
(1039), Yahyâ el-Me’mun (1043-1075), Yahyâ el-Kadir
(1.1075-1085, II.1085-1090), Yahyâ el-Muzaffer (1023-
1029), İdrîsîli Yahyâ I (849-?), Yahyâ II (?), Yahyâ elMikdâm
(?-905), Yahyâ IV (905-922), Yemen Zeydilî
Yahyâ el-Hâdîz (893-911), Yahyâ el-Hâdî II (1217),
Hamideddin Yahyâ (1890-1904), Yahyâ Mahmud elMütevekkil
(1904-1948), Murâbitînli Yahyâ b. İbrahim
(?), Yahyâ b. Ömer (?), Muvahhidinli Yahyâ el-Mu’
tasım (1227-1299), Muzafferdi Nusreddin Yahyâ (1387-
1393), Resûlili Melik ez-Zahir Yahyâ (1428-1439),
Saffârîlî Nizâmeddin Yahyâ (1438-1480), Vattasılî Ebu
Zekeriyya Yahyâ (1428-1448) tarihlerinde hükümdarlık,
Mürâbitînli Yahyâ b. Ganiye (vefatı 1148) Endülüs,
Samânîli Yahyâ Şaş Valiliği yaptılar.
YAHYA “aleyhisselâm ” • İsrailoğullanna gönderilen
peygamberlerden. Zekeriyya aleyhisselâmın oğludur.
Annesi Elisâ, İbran’ın kızı idi. Hıristiyanlar
Elizabeth diyorlar. Hazret-i Meryem’in teyzesinin oğlu
idi. Davud aleyhisselâmın soyundandır.
Yahyâ aleyhisselâmın babası Zekeriyya aleyhisselâm
Allahü teâlâya düâ ederek ihtiyarlık çağında kendisine
bir salih oğul vermesini istedi. Allahü teâlâ düasını
kabul etti. Bir oğlu doğdu. İsminin Yahyâ olması bildirildi.
Henüz çocuk iken O’na hikmet, kalb yumuşaklığı
ve sâfiyet verildiği Kur’ân-ı kerîmde Meryem sûresi 12-
13. âyetlerde bildirilmektedir. Küçük yaşta Tevrat’ı
öğrenmişti. Daha sonra İsrailoğullanna doğru yola
çağırmak üzere kendisine peygamberlik verildi.
Yahyâ aleyhisselâma peygamberlik verildiği Kur’
ân-ı kerîmde Al-i İmrân sûresi 39. ve En’am sûresi 85.
âyetde bildirilmektedir. Milletini Tevrat’ın hükümlerine
uymağa davet etti. Kendisi de Hz. Musa’nın şeriatine
göre amel ediyordu. Tevrat’a iyice sarılması emrolunmuştu.
Allahü teâlânın emri ile Tevrat’ın hükümlerini
ezberlemişti. Tenha yerlere çekilip, Tevrat okur, ibadetle
meşgul olurdu.
Önce Musa aleyhisselâmın şeriatine göre amel
etmekte iken daha sonra îsâ aleyhisselâma İncil indirilince
Tevrâtm hükmünün kaldırılması üzerine Isâ aleyhisselâmın
şerîatiyle amel etmeye başladı. Kavmine de
İsa aleyhisselamın şeriatine uymalarını söyledi.
Yahyâ aleyhisselâm çocukluk yaşından itibaren
olgun ve düşünceli hareket ederdi. Kur’ân-ı kerîmde
O’nun güzel vasıflan zikredilmiştir. Zikredilenlerden
bazılan şunlardır: Kendisine şefkât ve merhamet verilmiştir.
Günâhlardan uzak ve temiz bırakılmıştır. Anne
ve babasına ikram ve ihsanda bulunup, hiç bir zaman
onlara karşı gelmezdi. Kur’ân-ı kerîmde “Doğduğu
günde, öldüğü günde, dirileceği günde ona
selâm olsun” buyurulmaktadır. Doğduğu, öldüğü ve
dirileceği günlerde selâmete erdirilmiştir. Takvada, ibadette
zamanının en büyüklerinden idi. Nefsini şehvanî
isteklerden uzak tutmuştur. Bu bakımdan Kur’ân-ı
kerîmde O’na nefsini günâhlardan koruyan iffetli ve
olgun insan mânâsında “H asûr” buyurulmuştur.
Hadîs-i şerifte: “Âdem oğlundan hiç kim se yoktur
ki, hatâ islemem iş, yahud kasd etm iş olmasın. A n ca k Z eke riyya oğlu Yahyâ müstesna ” buyurulmuştur.
İnsanlara va’z ve nasihat eder, bayramlarında
aralarına girer, onları toplar ve onlan Allahü
teâlâya imân ve ibâdet etmeye davet ederdi.
Peygamberliği sırasında Şam’a gitti. Allahü teâlâ
onu Benî-IsraiFe gönderince, onlara beş hasleti emretmesini
bildirdi: Allah’a şirk koşmadan kulluk etmek,
namaz kılmak, sadaka (zekât) vermek, oruç tutmak
gibi. Çok ibâdet etmesi, Allah korkusundan ağlaması,
çok oruç tutması ile meşhur olup, hatasız kul diye
övülmektedir.
Yahyâ aleyhisselâm îsâ aleyhisselâmın geleceğinin
Tevrat’ta yazılı olduğunu haber verdi. Yahyâ aleyhisselâm
îsâ aleyhisselâm diri olarak göke çıkarıldıktan
sonra İncil’e uydu. Bu sebeple zalim Yahudi hükümdarı
Büyük Herod’un torunu birinci Herod tarafından şehid
edildi. Mübarek bedeninin parçalan başka şehirlerdedir.
Başı Şam’da Ümmeyye Camiindedir (Bkz. Zekeriyya
aleyhisselâm).
Kur’ân-ı kerimde Âl-i İmrân sûresi 38-41, Meryem
2-15 ve Enbiya 89, 90. âyetlerinde Yahyâ aleyhisselâmdan
bahsedilmektedir. Mu’cizeleri iki çeşit idi:
1- Yahudiler, şehid etmek için, kendisini araştırdıklan
vakit, Hazreti Yahyâ firar ettiği esnada, bir taş:
“Geliniz, ey Allah’ın peygamberi!” diye söze gelmiş,
Hazreti Yahyâ, yanına yaklaşınca, içerisi kovan gibi
açılmış, Hazreti Yahyâ içerisine girmiştir. Kâfirler o
taşa yaklaştıklannda, Allah’ın izni ile, taştan ok atılmağa
başlamış ve nihâyet kâfirler kaçmıştır.
2- Hazreti Yahyâ babası Hazreti Zekeriyya’dan
sonra, Şam’a peygamberlik ile geldiği vakit: “Hak peygamber
isen, gündüzün yıldızları gösterin!” diye kendisine
teklif ettiler. Hazreti Yahyâ, öyle duâ edince,
yıldızlar görünmeğe başladı