ŞEYH-UL-İSLÂM, İslâm devletlerinde ilmiye sınıfı
nın en yüksek makam sahibi. Ulemanın reisi. Fetvâ
müessesesinin başkanı. Kendisine sorulan umumî ve
hususî, şer’î ve hukukî mes’elelere, dinî hükümlere uyarak
fetva veren kimse. İslâmiyetin ilk yıllarında fetvâ
işlerine bizzat Peygamberimiz (s.a.v.) kendileri bakarlardı.
Ondan önceki devirlerde de her peygamber, kendi
zamanındaki insanların fetvâ işlerine bakarlardı. Peygamberimizin
(s.a.v.) vefatından sonra dört halife (Hz.
Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali) devrinde
İslâmiyet’in yayılması ve Müslümanlar’ın çoğalması
sebebiyle devlet idaresi güçleşti. Bu yüzden halifeler,
fetvâ işlerini, fetvâ vermede yetkili, yetişmiş, âlimlere
bıraktılar. Bu âlimlere önceleri müftü, Hicri dördüncü
asırdan sonra da şehy-ul-islâm ünvanı verilmiştir. Yalnız
o devirde şeyh-ul-islâmlık bir resmiyet taşımayıp,
halk bu ilim sahibi âlimlere duyduğu hürmetten dolayı
teveccühen şeyh-ul-islâm diyorlardı.
Fetvâ işlerinin âlimlere verilmesi durumu, Emevîler,
Abbasîler ve hatta Selçuklular zamanında da sürdü
rüldü. Osmanlılarda ise, şeyh-ul-islâm Onaltıncı asrın
sonlarına doğru, önceki devirlerden farklı olarak, bütün
ulemanın reisi kabul edilmişti.
Osmanlılarda fetvâ ile ilk vazifeli olan Sultan
Osman Gazi zamanında Şeyh Edebali’dir. Onun vefatı
ile talebesi Dursun Fakih, Osmanlılar’a müftü (Şeyh-ulislâm)
olmuştur. İlk devirlerde bazan müftülük-kadılıkmüderrislik
aynı şahısta toplanabilirdi. Meselâ, Hızır
Bey ve Molla Hüsrev’in durumu böyledir.
Ehl-i sünnetin dört mezhebi üzerine kendisine sorulan
mes’elenin dftıdeki hükümlerini cevaplandırabilen
zata müftü, verilen karara da fetvâ denirdi. Müftüler
ictihad sahibi değilse, mezheplerden birine uyarak fetvâ
verirler. Bu hususta konulan kaidelere ve şartlara uymaları
gerekirdi. Osmanlılar’da ilmiye sınıfına dahil olan
müftülere “Reis-ul-ulemâ”, “Müfti-yül-enâm” veya
“Şeyh-ul-islâm” gibi ünvanlar da verilmişti. Sultan
Süleyman Hân (1520-1566) zamanından itibaren şeyh
ülislâmlar bütün ilmiye sınıfının başkanı olmuş, bütün
kadılar, müderrisler onun emrine verilmiştir.
Sultan Selim Hân (1512-1520) zamanında şeyh-ulislâm
olan İbni Kemâl’e Müfti-yûs-sekaleyn ünvanı
verilmişti. Daha sonra Osmanlılann üçüncücü şeyh-ulislâmı
Ebussuud Efendi zamanında şeyh-ul-islâmlık
makamı maddî ve manevî bakımdan kadıaskerliğin fevkine
çıktığı gibi, makama geçen zata da şeyh-ul-islâm
ünvanı verilmiştir. Bu zamana kadar şeyh-ul-islâmlık
tevcihinde uyulması zarari bir kanun yokken Ebussuud
Efendi’nin hazırladığı bir düstûr (kanun) ile Rumeli
kazaskerliğinden sonra terfi edilen bir makam haline
gelmiştir. Pek nadir olarak Anadolu kadıaskerlerinden
de şeyh-ul-islâm olanlar olmuştur. Osmanlılarda din
asıl, devlet onun fer’i olduğundan şeyh-ul-islâmlık
makamı her devirde padişahtan hemen sonra gelen
önemli bir makam olmuştur. Padişahlar hakkında bile
fetvâ verme selâhiyetine sahip olduklarından dolayı
şehy-ul-islâm, padişahtan da üstün sayılırdı.
Şeyh-ul-islâmlan bizzat padişah tayin ederdi. 1597
senesine kadar bir kimsenin iki defa şeyh-ul-islâm
olduğu görülmemiştir. Ancak 1591’de emekli olan Boslanzade
Mehmed Efendi’nin binbeşyüzdoksanyedi’de tekrar
şeyh-ul-islâm olduğu tarihî kayıtlarda rastlanır.
Şeyh-ul-islâmlann Vazifeleri: Şeyh-ul-islâmın en
büyük vazifesi fetvâ vermekti. Çünkü kendisi en büyük
müftü kabul edilirdi. Fetvâ demek, herhangi bir şeyin (umumi ve hususî, dinî veya hukukî meseleler) İslâmiyete
uygun olup olmadığını bildirmek demektir.
Müctehid-i fil-mezheb âlimlerden, eshab-ı tercih olan
müftüler, ictihadlar arasında delilleri kuvvetli olanlan
seçerlerdi. Bu seçmeyi yapabilmek bakımından müftü
nün müctehid olması lâzımdır. Bu dereceye ulaşamadığı
halde çeşitli sebeplerle müftülük makamına
getirilmiş olanlar, ancak verilmiş fetvâları
nakledebilirlerdi.
Kazaskerliğe kadar bütün kadı ve müderrisler,
şeyh-ul-islâm tarafından tayin edilirdi. Osmanlılarda
1574 tarihine kadar, müderris, mevali ve müftülerin
tertip ve telhisleri sadr-ı âzamlann vazifesi iken, bu
tarihten itibaren bu işler, şeyh-ul-islâmlara bırakıldı. Bu
tarihten itibaren şeyh-ul-islâm sadr-ı âzam ile görüştükten
sonra tayin edilecek müderris ve diğerlerinin listelerini
onun vasıtası ile padişaha arz ederdi.
Müftü tayinleri doğrudan doğruya şeyh-ul-islâma
bağlıydı. Onun seçimi ve tasdikiyle olurdu.
Şeyh-ui-islâmlar, Divan-ı hümâyun âzası olmamış
lar dinî bir mes’elenin hâili veya düzeltilmesi için nadiren
Divan-ı hümâyuna davet edilmişlerdir. Ancak
kendileri ile istişareler yapılır ve fikirleri alınırdı. Yalnız
Onsekizinci asrın ikinci yansı ile Ondokuzuncu asrın ilk
yansında devlet siyasetine harb ve sulhe dair mes’
elelerde şûrâya davet edilirler veya müzakereler onlann
konaklarında yapılırdı.
Şeyh-ul-islâmlar bilhassa Onyedinci asırdan itibaren
padişah ve sadrazamlann hâl’inde çok müessir
olmağa başlamışlar, Onsekizinci asırdan itibaren de harb veya sulha şeyh-ul-islâmın fetvası ile karar
verilmiştir.
Anadolu ve Rumeli Kazaskerleri; İstanbul, Eyûb,
Galata, Üsküdar veya taşra kadılan tarafından görülmüş
davayı iki taraftan birisi kabul etmezse evvelce o
dava sadr-ı âzamin huzuru ile görülürken, İkinci Mahmud
Hân zamanında bu iş şeyh-ul-islâmın riyasetinde
(başkanlığında) yapılmağa başlanmıştır. Tanzimatı
müteakip ise, şeyh-ul-islâmlar kabine âzası olmuşlar ve
Cumhuriyet’e kadar bu mevkilerini muhafaza
etmişlerdir.
Bütün ilmiye sınıfı gibi, onlann başı olan şeyh-ulislâmlar
da idam cezasından muaftı. Şeyh-ul-islâm
hukuk ve devlet menfeatinin üstünlüğü karşısında hiç
bir şeyden çekinmeksizin hükmetmesi için büyük selâhiyetlerle
donatılmıştır. Herhangi bir şekilde azil edilen
şeyh-ul-islâm, tekrar Rumeli Kazaskeri payesi taşır, bu
suretle protokole girerdi.
Şeyh-ul-islâm, beyaz zıblin kürk (Hilât-ı Beyza)
giyerdi. Bu kürk yalnız şeyh-ul-islâma aitti. Başkası giyemezdi.
Yazın beyaz atlastan yapılmış uzunca bir cübbe
giyerdi.
Şeyh-ul-islâmlığa getirilen zatı, onbeş kadar çavuş
saraydan gelerek alır. Paşa kapısınına, Sadr-ı âzama
götürürlerdi. Oradan sadr-ı âzamla beraber saraya
gidip, padişah huzuruna çıkarlardı. Ertesi gün sadr-ı
âzam, şeyh-ul-islâmın sarayına gelerek ziyaretini resmen
iade ederdi.
Padişah oturduğu yerde şeyh-ul-islâmı karşılayamazdı.
Ayakta karşılar, müsafaha ettikten ve iki omuz larını iki eliyle tuttuktan sonra şeyh-ul-islâm padişahın
yakasını veya omuzunu öperdi. Bu sadr-ı âzam dahil
hiçbir vazifeliye bahşedilmemiş bir imtiyazdı.
Onaltıncı asnn sonlarından itibaren şeyhülislâmlardan
bazılan padişahın arzusu ile sefere katıldı
lar. Şeyh-ul-islâm Yahya Efendi, Dördüncü Murad
Hân’ın Revan ve Bağdat seferlerinde, Minkari-zade
Yahya Efendi ile Çatalcalı Ali Efendi, Dördüncü Mehmed
Hân’ın Lehistan Seferinde padişahla beraber
bulundular. Saferlerde padişah nerede bulunursa şeyhul-islâmlar
da orada bulunurdu. Çadırlarının önüne
vezirler gibi üç tuğ dikilirdi. Fakat sadr-ı âzamin scrdar-ı
ekrem olduğu seferlere şeyh-ul-islâm asla katılmazdı.
Sadr-ı âzamin, Kadir Gecesi’nde iftarını, şeyh-ulislâmın
sarayında yapması protokol icabı idi. Kadir
Gecesi’nden birgün sonra da şeyh-ul-islâm, sadr-ı
azâma iftara gidip ziyaretini iade ederdi.
1826 yılına kadar şeyh-ul-islâm olanlar kendi veya
uygun bir konakta vazifelerini yerine getirirlerdi. Sultan
İkinci Mahmud Hân’ın yeniçerileri kaldırmasından
sonra, Süleymaniye Camii yakınındaki Ağa Kapısı
şeyh-ul-islâmlara daimî ikametgâh olarak verildi.
Burası şeyh-ul-islâm kapısı olarak meşhur oldu. 1836’
dan itibaren bu binaya kadıaskerlerle, İstanbul kadısı
da nakledildi.
Osmanlı tarihinde sadr-ı âzam olmak için tahsil
aranmazdı. Fakat şeyh-ul-islâm olmak için medreselerin
en büyüğünü bitirmiş olması gerekliydi. Bu durum
şeyh-ul-islâmlığa verilen değeri belirtmesi bakımından
önemlidir. Osmanh şeyh-ul-islâmlan (müftileri)nden
bir kısmı verilen fetvâları toplamış veya toplattırmışlardır.
Bunlardan bazıları basılmış, basılmayanlar da
muhafaza edilmiştir (Bkz. Fetvâ).
ŞEYH-UL-İSLÂMLIK MÜDDETLERİ:
Molla Mehmed Şemseddin Fenâri Efendi 1424-1431
Molla Fahreddin Acemî Efendi 1431-1460
Molla Hüsrev Mehmed Efendi 1460-1480
Molla Gürânî Ahmed Şemseddin Efendi 1480-1488
Molla Abdülkerim Efendi 1488-1495
Çelebi Arap Alâeddin Efendi 1495-1496
Efdalzâde Hamidüddin Efendi 1496-1503
Zembilli Ali Efendi 1503-1526
İbni Kemal (Kemâl Paşazâde Ahmet Şemsettin
Efendi) 1526-16.4.1533
Sadi Sadullah Çelebi Efendi 17.4.1533-21.2.1538
Koca Çivizâde Mehmed Mühiddin Efendi 21.2.1538-
Ekim-Kasım 1542
Hamitli Abdülkadir Çelebi Efendi Ekim-Kasım-1542-
Ocak 1543
Fenârîzâde Muhiddin Efendi Ocak 1543-Ekim-1545
Mehmed Ebussuut Efendi Ekim 1545-22.8.1574
Konyalı Hamit Mahmud Efendi 23.8.1574-16.10.1577
Kadızâde Ahmed Şemseddin Efendi 18.8.1577-
25.5.1580
Mâlûlzade Mehmed Efendi 25.5.1580-21.1.1582
Çivizade Mehmed Efendi 21.1.1582-6.5.1587
Müeyyedzade Abdülkadir Efendi 6.5.1587-2.4.1589
Bostanzade Mehmed Efendi (1.) 3.4.1589-10.5.1592
Bayramzade Zekeriya Efendi 10.5.1592-11.7.1593
Bostanzade Mehmed Efendi (2.) 11.7.1593-1.4.1598
Hoca Sadeddin Efendi 1.4.1598-30.9.1599
Cafer Efendizâde Sunullah Efendi (1.) 2.10.1599-
2.8.1601
Hoca Sadettinzâde Şerif Mehmed Efendi (1 .)2.8.1601-
4.1.1603
Cafer Efendizâde Sunullah Efendi (2.) 4.1.1603-
8.2.1603
Ebülmeyamin Mustafa Efendi (1.) 8.2.1603-8.6.1604
Cafer Efendizâde Sunullah Efendi (3.) 8.6.1604-
28.7.1606
Ebülmeyamin Mustafa Efendi (2.) 28.7.1606-
23.11.1606
Cafer Efendizâde Sunullah Efendi (4.) 23.11.1606-
5.6.1608
Hoca Sadettinzâde Şerif Mehmed Efendi (2.)
5.6.1608-2.7.1615
Hoca Sadettinzâde Mehmed Esat Efendi (1.) 2.7.1615-
21.5.1622
Şeyhülislâm Yahya Efendi (1.) 21.5.1622-4.10.1623
Hoca Sadettinzâde Mehmet Esat Efendi (2.)4.10.1623-
22.5.1625
Şeyhülislâm Yahya Efendi (2.) 22.5.1625-10.2.1632
Abizâde Mehmed Hüseyin Efendi 10.2.1632-7.1.1634
Şeyhülislâm Yahya Efendi (3.) 7.1.1634-27.2.1644
Ebu Sait Mehmed Efendi (1.) 27.2.1644-16.1.1646
Muid Ahmed Efendi 16.1.1646-25.4.1647
Hacı Abdurrahim Efendi 25.4.1647-18.7.1649
Mehmet Bahai Efendi (1.) 18.7.1649-2.5.1651
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi 2.5.1651-3.9.1651
Ebu Sait Mehmed Efendi (2.) 3.9.1651-16.8.1652
Mehmed Bahaî Efendi (2.) 16.8.1652-2.1.1654
Ebu Sait Mehmed Efendi (3.) 2.1.1654-11.5.1655
Hüsamzâde Abdurrahman Efendi 11.5.1655-5.3.1656
Memikzâde Mustafa Efendi
Hocazâde Mesut Efendi
Hanefî Mehmed Efendi
Balizâde Mustafa Efendi
Bolevî Mustafa Efendi
Esiri Mehmed Efendi
Sunîzâde Mehmed Emin Efendi
Minkârîzâde Yahya Efendi
Çatalcalı Ali Efendi (1.)
A n k a ra lI Mehmed Efendi
Debbağzâde Mehmed Efendi (1
Seyyit Feyzullah Efendi (1.)
5.3.1656-5.3.1656
5.3.1656-17.7.1656
17.7.1656-21.11.1656
21.11.1656-23.5.1657
23.5.1657-20.3.1659
20.3.1659-3.2.1662
3.2.1662-21.11.1662
21.11.1662-21.2.1674
21.2.1674-26.9.1686
27.9.1686-2.11.1687
) 2.11.1687-13.2.1688
14.2.1688-2.3.1688
Debbağzâde Mehmed Efendi (2.) 2.3.1688-25.6.1690
Ebu Saitzâde Feyzullah Feyzi Efendi 25.6.1690-
9.3.1692
Çatalcalı Ali Efendi (2.) 10.3.1692-19.4.1692
Ebu Saidzâde Feyzullah Feyzi Efendi (2.) 19.4.1692-
22.6.1694
Sadreddinzâde Sadık Mehmet Efendi (i.) 22.6.1694-
20.3.1695
İmam Mehmed Efendi (1.) 20.3.1694-25.5.1695
Seyyit Feyzullah Efendi (2.) 25.5.1695-27.7.1703
Paşmakçızâde Seyyit Ali Efendi (1.) 28.7.1703-
23.8.1703
İmam Mehmed Efendi (2.) 25.7.1703-26.1.1704
Paşmakçızâde Seyyit Ali Efendi (2.)26.1.1704-1.2.1707
Sadreddinzâde Sadık Mehmed Efendi 1.2.1707-
25.1.1708
Ebezâde Abdullah Efendi (1.) 25.1.1708-16.7.1710
Paşmakçızâde Seyyit Ali Efendi (3.) 16.7.1710-
22.2.1712
Ebezâde Abdullah Efendi
Mehmed Ataullah Efendi
İmam Mahmud Efendi
Mirza Mustafa Efendi
Menteşzâde Abdürrahim Efendi
Kara İsmail Naim Efendi
Yenişehirli Abdullah Frcndi
Mirzazâde Mehmed L…..i
Paşmakçızâde Abdullah Efendi
Ebülhayr Ahmed Efendi
İsmail Efendizâde İshak Efendi 22.10.1733-31.10.1734
Dürri Mehmed Efendi 31.10.1734-13.4.1736
Feyzullah Efendizâde Mustafa Efendi 13.4.1736-
4.3.1745
Pirizâde Mehmed Sahip Efendi 6.3.1745-5.4.1746
Hayatizâde Mehmed Emin Efendi5.4.1746-25.10.1746
Mehmed Zeyni Efendi 25.10.1746-20.7.1748
İsrail Efendizâde Mehmed Esad Efendi 20.7.1748-
11.8.1748
Kara Halil Efendizâde
Mehmed Said Efendi 11.8.1749-2.. 1750
Feyzullah Efendizâde Murtaza Efendi 2.6.1750-
12.1.1755
Vassaf Abdullah Efendi
Damatzâde Feyzullah Efendi (1.)
Dürrizâde Mustafa Efendi (1.)
Damatzâde Feyzullah Efendi (2.)
Mehmed Salih Efendi
Çelebizâde İsmail Asım Efendi
Hacı Veliyüddin Efendi (1.)
12.1.1755-8.6.1755
8.6.1755-26.7.1756
26.7.1756-18.2.1757
18.2.1757-26.1.1758
26.1.1758-30.6.1759
30.6.1759-16.2.1760
17.2.1760-6.9.1761
Ebubekir Efendizâde Ahmed Efendi 6.9.1761-
29.4.1762
29.4.1762-23.4.1767
23.4.1767-25.10.1768
25.10.1768-2.3.1770
2.3.1770-20.8.1773
20.8.1773-27.2.1774
27.2.1774-29.9.1774
Dürrizâde Mustafa Efendi (2.)
Hacı Veliyüddin Efendi (2.)
Pirizâde Mehmed Sahip Efendi
Mirzazâde Mehmed Sait Efendi
Şerifzâde Mehmed Şerif Efendi
Dürrizâde Mustafa Efendi (3.)
İvaz Mehmed Paşazâde İbrahim Beyefendi
(1.) 29.9.1774-28.7.1775
Camgöz Mehmed Emin Efendi 28.7.1775-1.12.1776
Vassaf zâde Mehmed Esad Efendi 1.12.1776-20.7.1778
İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi ( 1.) 20.7.1778-
12.9.1782
Karahisarlı Seyyit İbrahim Efendi 12.9.1782-19.5.1783
Dürrizâde Mehmed Ataullah Efendi 19.5.1783-
31.3.1785
İvaz Mehmet Paşazâde İbrahim Beyefendi
(2.) 31.3.1785-22.6.1785
Arap zâde Ahmed Ataullah Efendi 22.6.1785-
22.8.1785
Dürrizâde Mehmed Arif Efendi (1.) 23.8.1785-
10.2.1786
Müftüzâde Ahmed Efendi 10.2.1786-24.11.1787
Mekkî Mehmed Efendi (1.) 24.11.1787-4.3.1788
Seyyit Mehmed Kâmil Efendi 4.3.1788-19.8.1789
İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi
Hamidizâde Mustafa Efendi 17.10.
Seyyit Yahya Tevfık Efendi 14.3.
Meİckî Mehmed Efendi (2.) 27.3.
Dürrizâde Mehmed Arif Efendi (2.)
Mustafa Aşir Efendi 30.8.
Samanizâde Ömer Hulusi Efendi (1.)
Salihzâde Ahmed Esad Efendi (1.)
Şerifzâde Mehmed Ataullah Efendi (1.)
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi (2.)
Şerifzâde Mehmed Ataullah Efendi (2.)
Arapzâde Mehmed Arif Efendi 21.7.
(2.) 19.8.1789-
17.10.1789
1789-13.3.1791
1791-27.3.1791
1791-12.7.1792
12.7.1792-
30.8.1798
1798-11.7.1800
11.7.1800-
21.5.1803
21.5.1803-
14.11.1806
14.11.1806-
13.7.1807
13.7.1807-
14.7.1807
14.7.1307-
21.7.1808
1808-15.8.1808
Salihzâde Ahmed Esad Efendi (2.)
Dürrizâde Abdullah Efendi (1.) 22.11
Samanizâde Ömer Hulûsi Efendi (3.)
Dürrizâde Abdullah Efendi (2.) 12.6,
Mehmed Zeynî Efendi 22.8
Mekkîzâde Mustafa Asım Efendi (1.)
Çerkez Hacı Halil Efendi 3.9
Yasincizâde Abdülvahab Efendi (1.)
Sıddıkîzâde Ahmed Reşid Efendi 10.11
Mekkîzâde Mustafa Asım Efendi (2.)
Kadızâde Mehmed Tahir Efendi 26.1
15.8.1808-
22.11.1808
.1808-22.9.1810
22.9.1810-
11.6.1812
1812-22.3.1815
.1815-27.1.1818
27.1.1818-
3.9.1819
.1819-28.3.1821
28.3.1821-
10.11.1822
.1822-25.9.1823
25.9.1823-
26.11.1825
1.1825-6.5.1828
Yasincizâde Abdülvahab Efendi (2.) 6.5.1828-8.2.1833
Mekkîzâde Mustafa Asım Efendi (3.) 8.2.1833-
20.11.1846
Ahmed Arif Hikmet Beyefendi 21.11.1846-21.3.1854
Meşrebzâde Mehmed Arif Efendi 21.3.1854-
27.12.1858
Seyyit Mehmed Sadettin Efendi 27.12.1858-23.11.1863
Atıfzâde Ömer Hüsamettin Efendi 23.11.1863-
9.8.1866
Hacı Mehmed Refik Efendi 9.8.1866-30.4.1868
Akşehirli Haşan Fehmi Efendi (l.)30.4.1868-17.9.1871
Mir Ahmed Muhtar Beyefendi ( 1.) 17.9.1871-5.11.1872
Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi 6.11.1872-
11.6.1874
İmam Haşan Hayrullah Efendi (1.) 11.6.1874-
19.7.1874
Akşehirli Haşan Fehmi Efendi (2.)19.7.1874-11.5.1876
İmam Haşan Hayrullah Efendi (2.) 12.5.1876-
26.7.1877
Hacı Kara Halil Efendi 26.7.1877-18.4.1878
Mir Ahmed Muhtar Beyefendi (2.)18.4.1878-4.12.1878
Uryanizâde Ahmed Esad Efendi 4.12.1878-17.1.1889
Bodrumlu Hacı Ömer Lütfı Efendi 18.1.1889-3.9.1891
Halid Efendizâde Mehmed Cemalettin Efendi 4.9.1891-4.8.1908
Halit Efendizâde Mehmed Cemaleddin Efendi
(2.) 5.8.1908-14.2.1909
Mehmed Ziyaettin Efendi (1.) 14.2.1909-13.4.1909
Mehmed Ziyaettin Efendi (2.) 14.4.1909-5.5.1909
Mehmed Sahip Molla Beyefendi 5.5.1909-12.1.1910
Çelebizâde Hüseyin Hüsnü Efendi 12.1.1910-
12.7.1910
Musa Kâzım Efendi (1.) 12.7.1910-29.11.1911
Musa Kâzım. Efendi (2.) 30.11.1911-30.12.1911
Abdurrahman Nesip Efendi 31.12.1911-16.7.1912
Halid Efendizâde Mehmed Cemalettin Ef.(3.)
22.7.1912
Halid Efendizâde Mehmed Cemalettin Ef. (4.)
29.10.1912-23.1.1913
Mehmed Esad Efendi (1.)
Mehmed Esad Efendi (2.)
Mustafa Hayri Efendi
Musa Kâzım Efendi (3.)
Musa Kâzım Efendi (4.)
Dağıstanlı Ömer Hulûsi Efendi
24.1.1913-11.6.1913
12.6.1913-15.3.1914
16.3.1914-6.5.1916
8.5.1916-3.2.1917
4.2.1917-8.10.1918
14.10.1918-8.11.1918
Haydarizâde İbrahim Efendi (1.) 11.11.1918-12.1.1919
Haydarizâde İbrahim Efendi (2.) 13.1.1919-3.3.1919
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (1.) 4.3.1919-16.3.1919
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (2.) 19.3.1919-20.7.1919
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (3.) 21.7.1919-30.9.1919
Haydarizâde İbrahim Efendi (3.) 2.10.1919-3.3.1920
Haydarizâde İbrahim Efendi (4.)
Dürrizâde Abdullah Efendi
Tokatlı Mustafa Sabri Efendi (4.)
Mehmed Nuri Medenî Efendi (1.)
Mehmed Nuri Medenî Efendi (2.)
ŞEYH-UL-İSLÂMLARIN DOĞUM VE ÖLÜM
TARİHLERİ:
1- Molla Mehmed Şemseddin Fenâri Efendi 1350-
1431
2- Molla Fahreddin Acemî Efendi 1460
3- Molla Hüsrev Mehmed Efendi 1480
4- Molla Gürânî Ahmed Şemseddin Efendi 1416-1488
5- Molla Abdülkerim Efendi 1495
6- Çelebi Arap Alâettin Efendi 1496
7- Efdâlzâde Hamidüddin Efendi 1503
8- Zembilli Ali Efendi 1526
9- İbni Kemal (Kemal Paşazâde Ahmed Şemseddin
Efendi) 1468-1534
10- Sadi Sadullah Çelebi Efendi 21.2.1538
11- Koca Çivizâde Mehmed Muhiddin Efendi 1476-
18.9.1547
12- Hamitli Abdülkadir Çelebi Efendi 1548
13- Fenarîzâde Muhiddin Efendi 1447-1548
14- Mehmed Ebussuud Efendi 1490-1574
15- Hamid Mahmud Efendi 1494-16.10.1577
16- Kadızâde Ahmed Şemseddin Efendi 1512-1580
17- Mâlûlzâde Mehmed Efendi 1533-14.1.1584
18- Çivizâde Hacı Mehmed Efendi 1530-8.5.1587
19- Müeyyedzâde Abdülkadir Efendi 1514-1593
20- Bostanzâde Mehmed Efendi 1535-1.4.1593
21- Bayramzâde Zekeriya Efendi 1514-11.7.1593
22- Hoca Sadeddin Efendi 1536-30.9.1599
23-
24-
25-
26-
27-
28-
29-
30-
31-
32-
33-
34-
35-
36-
37-
38-
39-
40-
41-
42-
43-
44-
45-
46-
47-
48-
49-
50-
51-
52-
53-
54-
55-
56-
57-
58-
59-
60-
61-
62-
63-
64-
65-
66-
67-
68-
69-
70-
71-
72-
73-
74-
75-
76-
77-
78-
79-
Cafer Efendizâde Sunullah Efendi 1552-10.4.1612
Hoca Sadeddinzâde Şerif Mehmed Efendi 1568-
2.7.1615
Ebülmeyamin Mustafa Efendi 1546-23.11.1606
Hoca Saadeddinzâde Mehmed Esat Efendi 1570-
22.5.1625
Şeyhülislâm Yahya Efendi 1553-27.2.1644
Ahizâdê Mehmed Hüseyin Efendi 1572-7.1.1634
Ebu Sait Mehmed Efendi 1593-1662
Muid Ahmed Efendi 25.4.1647
Hacı Abdurrahim Efendi 3.2.1656
Mehmed Bahaî Efendi 1595-2.1.1654
Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi 1591-10.1.1658
Hüsamzâde Abdurrahman Efendi 1594-1670
Memikzâde Mustafa Efendi 1657
Hocazâde Mesut Efendi 1.8.1656
Hanefi Mehmed Efendi 1.10.1658
Balizâde Mustafa Efendi Kasım 1662
Bolevî Mustafa Efendi 1591-Eylül 1675
Eşiri Mehmed Efendi -12.3.1681
Suni zâde Mehmed Emin Efendi -Ağustos 1665
Minkarizâde Yahva Efendi 1608-0cak 1678
Çatalcalı Ali Efendi 1631-19.4.1692
Ankaralı Mehmed Efendi 1619-2.11.1687
Debbağzâde Mehmed Efendi -5.2.1702
Seyyit Feyzullah Efendi -2.9.1703
Ebu Saitzâde Feyzullah Efendi 1630-21.10.1698
Sadrettinzâde Sadık Mehmed Efendi
İmam Mehmed Efendi
Paşmakçızâde Seyyit Ali Efendi
Ebezâde Abdullah Efendi
Mehmed Atâullah Efendi
İmam Mahmud Efendi
Mirza Mustafa Efendi
Menteşezâde Abdürrahim Efendi
Kara İsmail Naim Efendi
Yenişehirli Abdullah Efendi
Mirzazâde Mehmed Efendi
Paşmakçızâde Abdullah Efendi
Ebulhayr Ahmed Efendi
İsmail Efendizâde İshak Efendi
Dürri Mehmed Efendi
Feyzullah Efendizâde Mustafa Efendi
1640-
11.11.1709
-1728
1638-12.2.1712
-1714
-1715
-1717
1630-1720
-1718
1643-1724
-1743
-1743
1680-1732
1665-1741
1679-1734
-1736
1679-
4.3.1745
1674-1748
• -1748
1667-1750
Pirizâde Mehmed Sahip Efendi
Hayatîzâde Mehmed Emin Efendi
Mehmed Zeynî Efendi
İsmail Efendizâde Mehmed Esat Efendi 1684-1752
Kara Halil Efendizâde Mehmed Sait Efendi -1754
Feyzullah Efendizâde Murtaza Efendi 1694-1757
Vassaf Abdullah Efendi 1662-1761
Damatzâde Feyzullah Efendi 1669-1761
Dürrizâde Mustafa Efendi 1702-1774
Mehmed Salih Efendi -1761
Çelebizâde İsmail Asım Efendi -16.2.1760
Hacı Veliylüddin Efendi -25.10.1768
Ebubekir Efendizâde Ahmed Efendi 1685-1769
Pirizâde Osman Sahip Efendi 1710-2.3.1770
Mirzazâde Mehmed Sait Efendi 1710-1774
Şerif¿âde Mehmed Şerif Efendi 1703-1779
80- İvaz Mehmed Paşazâde İbrahim Efendi 1719-1797
81- Camgöz Mehmed Emin Efendi 1705-1777
82- Vassafzâde Mehmed Esat Efendi 1707-1778
83- İshak Efendizâde Mehmed Şerif Efendi 1717-1789
84- Karahisarh Seyyit İbrahim Efendi 1701-19.5.1783
85- Dürrizâde Seyyit Mehmed Atâullâh Efendi 1729-
1785
86- Arapzâde Ahmed Atâullâh Efendi • 1719-1785
87- Dürrizâde Mehmed Arif Efendi -1810
88- Müftüzâde Ahmed Efendi -1791
89- Mekkî Mehmed Efendi 1714-1797
90- Seyyit Mehmed Kâmil Efendi 1728-1800
91- Hamîdîzâde Mustafa Efendi 1731-1793
92- Seyyit Yahya Tevfik Efendi 1715-27.3.1791
93- Reiszâde Mustafa Aşir Efendi 1728-1804
94- Samanizâde Ömer Hulusi Efendi 1727-1812
95- Salihzâde Ahmed Esat Efendi 1737-1814
96- Şerifzâde Mehmed Atâullâh Efendi 1750-1811
97- Arapzâde Mehmed Arif Efendi 1738-1825
98- Dürrizâde Abdullah Efendi -1822
99- Zeynî Efendi 1749-1823
100- Mekkîzâde Mustafa Asım Efendi 1773-20.11.1846
101- Hacı Halil Efendi
102- Yasincizâde Abdülvahap Efendi 1758-1833
103- Sıddıkzâde Ahmed Reşit Efendi 1757-1834
104- Kadızâde Mehmed Tahir Efendi 1747-1838
105^ Ahmet Arif Hikmet Beyefendi 1786-1859
106- Meşrebzâde Mehmed Arif Efendi 1791-1858
107- Seyyit Mehmed Sadeddin Efendi 1798-1866
108- Atıfzâde Ömer Hüsamettin Efendi 1799-1871
109- Hacı Mehmed Refik Efendi 1813-1872
110- Akşehirli Haşan Fehmi Efendi 1795-1880
111- Mir Ahmed M uhtar Beyefendi (Mollabey) 1807-
1882
112- Turşucuzâde Hacı Ahmed M uhtar Efendi 1882-
1875
113- İmam-ı Sultanî Hafız Haşan Hayrullah
Efendi 1834-1898
114- Hacı kara Halil Efendi 1804-1830
115- Uryanizâde Ahmed Esat Efendi 1813-1889
116- Bodrumlu Hacı Ömer Lütfi Efendi 1817-1896
117- Ahmed Cemalettin Efendi 1848-1917
118- Mehmed Ziyaettin Efendi 1846-1917
119- Pirizâde Mehmed Sahip Molla Beyefendi 1838-
1910
120- Çelebizâde Hüseyin Hüsnü Efendi 1849-1911
121- Musa Kâzım Efendi 1858-1920
122- Abdurrahman Nesib Efendi 1842-1913
123- Mehmed Esat Efendi 1846-1918
124- Mustafa Hayri Efendi 1867-1921
125- Dağıstanlı Ömer Hulûsi Efendi 1857-
126- Haydarizâde İbrahim Efendi 1863-1933
127-Tokatlı Mustafa Sabri Efendi 1869-1954
128- Dürrizâde Abdullah Efendi 1867-1923
129- Mehmed Nuri Medenî Efendi 1859-1927