ŞUUR, Aim. Bewusstsein (n); Verstand (m). Fr.
Conscience (f); Raison (f). İng. Conscience; mind;
consciousness. İnsanlann kendi şahsiyetleri, zaman,
mekân ve hadiseler hakkında bilgili olmalarını sağlayan
ve yüksek beyin merkezlerinin birlikte çalışmaları sayesinde
gerçekleşen “bilgili bir uyanıklık” hâli. Uyku hâli,
normal olan bir şuur kaybıdır. Şuurlu insan, içinde
bulunduğu zamanı, mekânı, hadiselerin mekân ve
zaman ile. olan münasebetlerini bilir.
Bir de şuuraltı vardır ki, şuuraltı hâlleri, insan ruhunun
baskı altında kalmış istekleriyle bunlara bağlı fikirlerden
meydan gelen ve şuura ulaşamayan kısmıdır.
Hipnotize edilmiş şahıslarda, şuuraltında yer alan
düşünceleri açığa çıkarmak mümkündür.
Beyindeki merkezlerin işlemelerinin, toksik
(zehirli), enfeksiyöz, travmatik, vasküler (damarlarla
ilgili), anoksemik (oksijensiz kalma), hipoglisemik (kan
şekeri düşüklüğü) sebepler gibi çeşitli hadiselerle aksayışı
halinde hafif bir şuur bulanıklığından, tam komaya
kadar giden çeşitli derecelerde şuur bozukluklan husule
gelir:
1- Somnolons (uyuklamak): Otururken, istemediği
hâlde ardarda ve sık sık uykuya dalma durumudur. Bu
hastalar gerçek bir uykusuzluk bahiskonusu olmadığı
hâlde devamlı olarak uyumak temayülündedirler. Şuurları
hafifçe küntleşmiş olmakla beraber sorulara cevap
verirler, istenilen bir hareketi yapar ve bunu takiben
yine uykuya dalarlar. Bu hâle en çok ilerlemiş müzmin
akciğer hastalıklarında rastlanır.
2- Letaıji: Somnolonsın, daha devamlı bir uyku hâli
ile kendini belli eden bir şeklidir. Bu hastalar günlerce
uyurlar, fakat bunlar da uyandınlabilir ve beslenebilirler.
Ençok beyin iltihaplannda rastlanır.
‘3- Stupor: Somnolonstan daha şiddetli bir şuur bulanıklığı
halidir. Hastanın aklî faaliyetleri çok azalmış,
şuur iyice küntleşmiş ve bulutlanmıştır. Hastalar ancak
oldukça şiddetli uyarılırla uyanır, gözlerini açarlar,
fakat kendilerine söyleneni kolayca anlayamazlar ve
tepki gösteremezler, refleksler henüz bozulmamıştır.
Tifonun ikinci haftasında görülen dalgınlık böyledir.
4- Senkop (bayılma): Beynin oksijenle ninesindeki
geçici bir azalma sebebiyle ortaya çıkan, kısa süreli bir
şuur kaybıdır.
5- Mental konfüzyon (aklî karışıklık): Bu durum,
ana zekâ melekelerinin işlemesindeki düzenin kaybolması
sebebiyle, çevrenin karma karışık bir şekilde idrâk
edilmesinden ibaret, özel bir şuur kaybıdır. Bu hale
özellikle, bazı akıl hastalıklarında ve zehirlenmelerde
rastlanır.
6- Prekoma (koma öncesi hâli): Stupor hâlinin daha
da ilerlemesiyle meydana gelen daha ağır bir şuur
bozukluğudur. Bu hastalar şuursuz olup, dış uyaranlara
karşı refleksleri çok hafiflemiş olmakla beraber
bulunabilir.
7- Tam Koma: Şuur kaybının en ağır şeklidir. (Bkz.
Koma).