denizkabuğu

salyangozlar, midyeler, istiridyeler
ve kitonlar gibi deniz yumuşakçalanmn
gövdesini destekleyip koruyan sert dışiskelet. Temel bileşeni kalsiyum karbonat
(kalker ya da kireç) olan bu kabuk, gövdeyi
saran ve deriye benzer bir doku katmanı
olan mantonun salgıladığı maddelerden olu-şur. Yapısında genellikle, mikroskopik dokuları
ve mekanik özellikleri birbirinden
farklı birkaç katman ayırt edilir. Bu katmanlar
mantonun değişik bölümlerinden
salgılandığı halde, kabuğun kenarlarından
başka hiçbir yerinde büyüme görülmez.
Kabuktaki en belirgin mikroskopik yapılardan
biri bazı kanndanayaklılarda (salyangozlar),
çiftçenetlilerde (midye, istiridye) ve
Nautilus ile Spirula cinsinden kafadanayaklılarda
kabuğun iç katmanını oluşturan sedeftir.
Ayrıca bak. inci.
Denizkabukları bazen tek bir çenetten ya
da kitonlardaki gibi bir dizi kalker levhacıktan
oluşur, bazen de sümüklüböceklerde
(çıplak salyangozlar) olduğu gibi yalnızca
küçük iç levhacıklara ya da taneciklere
indirgenmiştir. Salyangozların, midye ve
istiridyeler ile kabuklu kafadanayaklıların
kabuğu eşit açılı bir sarmal oluşturacak
biçimde kıvnlır. Kabuğun üstünde genellikle
diken, damar, şerit, oluk gibi karmaşık
girinti ve çıkıntılar bulunur; bunlar hem
kabuğun direncini artırır, hem de saldırganlardan
korunmaya ve deniz dibini kazmaya
yardımcı olur. Salyangozlarda kabuğun dışarıya
açılan deliği düşmanların saldırısına
en elverişli bölge, olduğundan genellikle
karmaşık kıvnmlar ve çıkıntılarla korunur;
türlerin çoğunda bu açıklığı kalkerli ya da
boynuzsu bir kapak (operkulum) örter.
Kafadanayaklılardan Nautilus ve Spirula’
nin aynı düzlemde kıvrılmış olan kabuğu
çok sayıda odacığa bölünmüştür; manto
dokusunun uzantısı olan ve bütün odacıklardan
geçen gözenekli bir kordon ya da
boru odacıklara yeterince su ve gaz doldurarak
yüzmeye yardımcı olur. Denizkabuklannakarmaşık desenlerle bezenmiş canlı
renkleri veren, mantonun kenarındaki özel
hücrelerin salgıladığı çeşitli boyarmaddelerdir.
Bazen bu renklerin kamuflaja yönelik
olduğu kolayca anlaşılır; ama çoğu türlerde
bu gözalıcı renklerin ne gibi bir işlevi
olduğu açıklanamamıştır.
Dünyanın her yerinde birçok insan, biçimlerinin
güzelliği, ilginçliği ve renklerinin
çekiciliği nedeniyle denizkabuklarım toplayıp
biriktirir (bak. denizkabuğu koleksiyonculuğu).
Ayrıca öteden beri denizkabuklanndan
takı, düğme ve çeşitli süs eşyalan
yapılmış, eski çağlarda bazı denizkabuklan
para yerine kullanılmıştır.