BORAKS, Meşhur ismi sodyum borat olan, bor’un
oksi asidinin tuzu. Genellikle kimyasal formülü
Na2B40 710H,0 olarak yazılırsa da, Na2(B40 5(0H),8H20 )
iormülü daha doğru ve tuzun yapısını daha iyi izah
etmektedir. Boraks ismi Arapça Burak kelimesinden
gelmekte olup parlak manasındadır. Kristal haldel i
boraks renksizdir. Türkistan’da tınkal, Anadolu’«? ı
tenekâr adları ile bilinir.
Özellikleri: Sodyum borat beyaz olup, toz ve kristal
halinde bulunabilir. Yoğunluğu (özgül kütlesi) 1,73
g r/cm ”tür. Sodyum borat suda ve gliserinde çözünür.
Fakat alkolde çözünmez. Boraks (sodyum borat) 75°C ’
tle erimeye başlar. Eridikçe kristal suyunu kaybede
200°C’de kaynar. Sodyum borat, kızıl derecede, boraks
camı olarak adlandırılan camımsı kütle şeklinde erir.
Birçok metalik bileşikler çözünmüş metalik iyonlara
mahsus bir renkte boraks incisi vererek erimiş materyalde
çözünebilir. Renklenmiş boraks incisinin meydana gelmesi
bakır, nikel, demir ve krom gibi gerçek metal
iyonlarının mevcudiyetini anlamak için analitik tahlilde
kullanılır.
Bulunuşu: Sodyum borat, bazı yabancı madde ile
birlikte sodyum borat bulunduran tabii boraksta bulunur.
Sodyum borat, kolomanit (CaB,0j(0H),H20), kernite
(Na.Bj074H20), uleksit (Na2B407Ca2B60M.16H20)
gibi çok sayıdaki diğer borat minerallerinden de elde
edilir.
Elde Edilişi: Sodyum borat, tuzlu göl sularının
buharlaştırılıp kristallendirilmesinden elde edilir.
Boraks, laboratuvarda borik asit ile susuz sodyum karbonatı
reaksiyona sokarak elde edilir.
Kullanılışı: Sodyum boratın çoğu, dayanıklı ve kırılmaz
borsilikat camının imalatında kullanılır. Boraks
aynı zamanda porselen minelemekte, boyalarda, kola
ve tutkallarda, deterjanlarda kullanılır. Boraks suyun
sertliğini gidermek için çamaşır ağartmasında, kaynakta
eritici ve pas önleyici olarak kullanılır. Bunlardan
başka boraks tekstil boyacılığında, matbaacılıkta, donmayı
geciktirmek için antifıriz olarak ve bitki öldürme
ilacı olarak kullanılır. Az miktarda bor bazı bitki tiplerinin
büyümesi için önemlidir. Topraktaki verimsizliği
gidermek için toprağa boraks ilave edilir. Borakstan
laboratuvarda analitik belirten olarak da faydalanılır.