BOR, Alm. Bor (n), Fr, Bore (m.), İng. Boron. A metaller
(metal olmayan) sınıfından, B harfi ile gösterilen
kimyasal bir element. Aslında metal ile metal olmayanların
arasındaki sınırdadır. Bor, Fransız kimyacılardjh
Louis Gay-Lussac ve Louis Jacques Thenard tarafından
keşfedildi. Bor ismi borun tuzu olan boraksdan
lüretilmiştir. Bu isim, tuzun beyazlığına atfedilerek
Arabca “burak” kelimesinden değiştirilerek gelmiştir.
Özellikleri: Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en
hafif üyesidir. Atom numarası 5’dir. Atom ağırlığı
10,81 l ’dir. Borun erime noktası belirsizdir, fakat en iyi
tahmini erime noktası 2200 ± 100 °C. Kaynama noktası ‘
ise 2550°C’dir. Tabiî olarak iki tane izotopu vardır. 10B,
% 18,8, 11 b, % 81,2 oranında bulunur. Her ikisinin
çekirdeği spine (fini fini dönmeye) sahip olduğu için
nükleer mağnetik rezonans araştırmalarında kullanılır.
Borun radyoaktif izotopları 8B ve 12b ihtiva ederler.
Kristal bor, önemli ölçüde hafifliğe, sertliğe, çizilmeye
karşı mukavemete, ısıya karşı kararlılığa sahiptir. Bor
kırmızı ötesi (infrared) ışığın bazı dalga boylarına karşı
saydamdır ve oda sıcaklığında zayıf elektrik iletkenliğe
sahiptir. Yüksek sıcaklıkta ise iyi bir iletkendir. Kristal
.bor kimyasal olarak inerttir.Bor hidroklorik ve hidroflorik
asitlerle kaynatıldığında bozulmaz. Sadece çok
ince öğütülmüş bor konsantre (derişik) nitrat asidi ile
yavaş oksidlenir.
Elde Edilişi: Erime noktası yüksek ve erimiş halde
aşındırıcı tabiatı olduğu için, bor’u çok saf olarak elde
etmek zordur. % 95-98 saflıkta bor, borik oksidin magnezyum
ile indirgenmesinden amorf (şeîcilsiz) halde elde
edilir ve safsızlığı baz ve asit ile yıkayarak fılitre edilir.
Elde edilen bor, oksit ve bor bulunduran bileşikleri
ihtiva eder ve küçük kristaller halinde, koyu kahve renklidir.
Bor, tungsten yüzeyinde borikoksidin hidrolizi ile
de elde edilir. Borun 5 allotropu bilinir.
Bulunuşu: Bor çok meşhur bilinen bir element değildir.
Yer kabuğunda % 0,05 kadar bulunur. Okyanuslarda
tuz halinde ve kurumuş deniz yataklarında
konsantre halde (çok miktarda) vardır. Borun sodyum
tuzlarının hidrate hali ve boraks depoları daha ziyade
Ortadoğu’da bulunur. Türkiye’de (Bandırma) bor
minerallerinden pandermit bol miktarda bulunur.
Amerika (Kaliforniya) ve İtalya’nın volkanik bölümünde
bulunur. Önemli mineralleri, ortoborat asidi
(B(0H),), boraks (sodyum tetraborat) (Na2B407.10H20)
(Asya’da bulunur. Türkçe tenekâr, Türkistan’da tinkal
denir.) Pan d e rm it (C a ,B 60 n 3H 20) ve bo rasit
(2Mg,B„0l vMgC 1 :)’dir.
Kullanılışı: Bor telleri,plastik ve metallerle kulllanılır.
Bunların mukavemetini artırır. 10b (bor) ısıya ait
(ısısal) veya yavaş elektronları çok iyi absorblar ve nükleer
reaktörlerde kontrol çubuğu ve kılıf olarak kullanılır.
Nötron dedektörü olarak kullanıldığı gibi rokel
yapımında da istifade edilir. Bor bileşikleri yakıtlar gibi
yüksek enerji ile birlikte hafif bileşikler hasıl ederler.
Bor ve bor bileşikleri, termo elektrik tipindeki elektrik
üreticileri ve yüksek sıcaklıkta emniyetle çalışan yarı
iletkenler için, infrared (kırmızı ötesi) ışınlara saydam
olan pencereleri yapmak için malzeme olarak kullanılır.