D A L G A

Aim. Welle, Fr. Onde, flot, vague, İng. Wave,
undulation. Deniz veya göl gibi geni* sularda çeşitli
sebeplerle yükselip alçalan su yığını. Meydana geliş
sebepleri büyümeleri, tehlikeleri, taşıdıkları enerjileri
insanları düşündürmüş ve üzerinde çalışmalara sevk
etmiştir. İkinci Dünya Harbi sırasında hırçın dalgaların
arasında karaya çıkarmalann ihtiyaç duyulması, dalgaların
nasıl meydana geldiği, kıyıya nasıl vasıl oldukları,
orada nasıl sona erdikleri üzerinde çalışmaların artmasına
sebep oldu. Bilginlerin yaptığı araştırmalarda bu
soruların cevapları bulundu. Dalga, suyu bir yerden bir
yere götüren akıntının tersine suyun içinde geçer, hareket
eder. Bir enerji titreşimi olup iletgeni ise sudur, yani
okyanuslar, denizlerdir. Bu enerjiyi meydana getiren
dinamo ise rüzgârdır. Dalgalar küçük tepecikler meydana
getirmeğe başlayınca rüzgâr yanlarına çarparak
onları gittikçe daha yükseklere ve daha derinlere doğru
iter. Bu süre zarfında dalgaları gittikçe daha fazla enerji
ile doldurur. Genellikle fırtınalı bir havada deniz dalgaları
15-16 m’ye yükselirler. Bu yüksekliğin üstünde dalgalar
kendi ağırlıklarını ta şlam ad ık la rın d an yahut da
rü zg ân n şiddetinin etkisi altında parçalanırlar. Dalgaların
taşıdığı enerji tahminlerin çok üstündedir. Büyük
fırtınaların neticesinde okyanuslarda meydana gelen
dalgaların koca transatlantiklerde meydana getirdikleri
tahribat bunların tipik örnekleridir. Bazen aniden çıkan
bu yüksek dalgalar öyle m üthiş bir kuvvetle çarparlarki
transatlantiğin 8 cm kalınlığındaki çelik bodoslama levhalarını
yassılaştırırlar. Kaptan köşkünde büyük delikler
açabilirler ve geminin içindeki çelikten kamara
duvarlannı parçalayabilirler. Bu hususlar dalgalaratutulan büyük transatlantiklerde tesbit edilmişlerdir.
Şimdiye kadar vesikalara dayanarak usûlüne uygun
hesaplanan en büyük dalga 1933 yılında Amerika Bahriyesinin
Büyük Okyanusda karşılaşmış oldukları dalgalardır.
Gemi subaylarının trigonometrik hesaplarına
göre dalga 27-30 metreden başlamış, 32-35 metrelik
dalgalar devam etmiş ve tepesi ile dibi arası 38 metre
olan bir dalga ölçülebilmiştir.
Dalgalar büyük bir enerji ve tahrip gücüne sahiptir. Azgın dalgalarla
coşmuş bir deniz gemiler için son derece tehlikelidirKıyıdaki dalgalar çarpıp kırıldıklarından alçak
denizlerdeki kada r yüksek değildirler. Kış aylarında 3
metreye kadar çıktıkları tesbit edilmiştir. Yalnız bazı
Büyük Okyanus kıyılarında 12-14 metre yüksekliğinde
dalgalara rastlamak d a mümkündür. Dalgaların ne
kada r uzaklara gidebildikleri ise günümüzde modern
kayıt cihazları ile tesbit edilmektedir. Büyük Okyanusdaki
dalga kayıt cihazları, Kaliforniya kıyılarına çarpan
dalgaların ençok birkaç gün önce Avustralya’dan esen
kuvvetli rüzgârın denize sürdüğü enerjinin etkisiyle
meydana geldiğini tesbit etmektedir. Bir dalganın saatte
mi! cinsinden hızı; a rk a arkaya gelen iki dalga tepesi
arasındaki zaman saniye olarak ölçülür. Bu sayı 3,5 ile
çarpılır. İki dalga arasındaki 5 saniyelik b ir zaman varsa
bu durumda 3,5 x 5=17,5 millik bir hız bulunmuş
olunur.
Dalgaların taşıdıkları muazzam enerjiyi ise şu
rakamlar açıkça ifade etmektedir. Yalnız 1-2 m etre yüksekliğindeki
bir dalganın iki kilometre uzunluğundaki
bir kıyıya çarptığında bir iki saniye içinde bıraktığı
enerji 3500 beygir kuvvetidir. Limanlara konulmuş olan
dinamometreler, ekseriya dalgaların önlerine çjkan
engellere bir metrekareye 60 tonluk bir basınç ile çarptığım
göstermiştir. İskoçya’da dalgalar, bir dalgakırandan
2600 tonluk yekpare bir beton bloğunu koparıpgötürmüşlerdir.