DİPOL MOMENT

Kimyada, elektrikçi kutuplu olan
moleküllerin kutuplan arasındaki elektrik yükünü ifade
etmede kullanılan bir terim.
Tam kovalent ve tam elektrovalent bileşikler arasında
bir takım ara bağ tipleri vardır. Meselâ HCI molekülünde,
klor atomu, ortak elektron çiftini hidrojen atomuna nazaran
daha kuvvetli çeker ve böylece ortak elektron çifti
klora daha yakın olur. Molekül elektrik alanın içine konulacak
olursa klor yönü (+) levhaya, hidrojen yönü de (-)
levhaya doğru yönelir. İşte böyle moleküllere polar moleküller,
aralarındaki bağa da polar bağ denir. Polar moleküllere
“dipol” denir. Elektrik yükü (q) ile yüklerin ağırlık
merkezleri arasındaki uzaklığın (r) çarpımı cinsinden
“dipol moment”ini verir. Birimi, elekrostatik yük birimi x
santimetre (Debye)dir.
Eğer üç atomlu bir molekülün (örneğin CO:) iki bağı
(CO bağlan) antiparalel iseler, bu taktirde iki dipol birbirini
nötralize eder ve molekül nonpolar (polar değil) olur.
O zaman molekülün atomlan bir doğru üzerinde dizilir.
Halbuki su (H:0 ) molekülünde bağlar kıvrıktır
(H — H)
ve molekül polardır. Daha fazla sayıdaki atomlu moleküller
de polar veya ndnpolar olmalanna göre muhtelif geometrik
dizilişler ortaya çıkar. Meselâ dört atomlu BCI*nonpolar olup atomlar bir düzlem üzerindedir. Halbuki
NHj polar olduğundan geometrik şekil piramidaldir.otlatacağını” bildirmekteydi. Savaş kaçınılmaz bir hale
gelmişti. Miktarı 100 binden a z olmıyan İmparator ordusu
Kapadokya,Filikya, el-Cezire ile Balkan eyâletleri askerlerinden
başka Ermeni, Gürcü, Frenk, Slav, U z ve Peçeneklerden
ibaret. Türk kuvvetleri ise 15-20 bin arasında idi.
26 Ağustos 1071 Cuma gününün erken saatlerinde
Peçenek ve Uz kıtalarından büyük bir kısım Türklerin
safına geçince İmparator y ab an a askerlerden sadakat
yemini almak zorunda kaldı. Neticede, yapılan muharebeyi
Türk kuvvetleri kazandılar. Akşama kadar bir çember
içine alınmış olan Bizans ordusu imha edilmeye
çalışılırken, birçok komutanlarla birlikte İmparator da
yakalanarak huzura getirildi. Kendisine bir hafta kadar
güzel bir itina ve alicenaplık gösteren Sultan Alparslan,
Diojenes ile bir ittifak yaparak ülkesine dönmesine müsaade
etti. İttifak fnetni ele geçmemekle beraber, kaynakların
belirttiklerine göre İmparator birbuçuk milyon altın
fidye ödiyecek, her sene 360 bin altın verecek, İmparatorluk
ülkesinde bütün Müslüman esirleri serbest bırakılacak,
lüzumu halinde Sultan Alparslan’a asker gönderecekti.
Sultan Alparslan’ın verdiği birliğin muhafazasında
yola çıkan İmparator Diojenes, bu muvafTakıyetsizliğinden
dolayı azledilmiş ve Mihail tahta çıkmıştı. Sivas ve
Adana’da yeni İmparatorla iki defa muharebeye tutuşan
Diojenes, ikisinde de mağlup oldu ve İkincisinde yakalanarak
gözleri oyuldu ve Kınalıada’da kapatıldığı manastırdaçok geçmeden vefat etti.