DANIŞTAY

İdari dâvâlara bakm ak, hükü­
metçe hazırlanarak kendisine verilen kanun tasarıları
hakkında düşüncesini belirten yüksek kurul. T an zim at’
ın ilânından sonra hukuk alanında günün şartlarına
uygun çalışm alara başlanm ıştır. Bu gaye ile “Meclis-i
Vâlây-ı A hkâm -ı Adliye” ve “ D âr-ı Şurâ-yı Bâb-ı Âli”
den sonra “ Meclisi Ali-i T anzim at” kurulm uş ve daha
sonra bu iki meclis, “ Meclis-i Vâlâ-yı ahkam -ı Adliye”
adıyla birleştirilmiştir. A ncak bu birleşme, adli teşkilat
ile idari teşkilatın birleştirilmesi ve tek yargı sisteminin
uygulanm ası gibi sakıncalı bir sonuç doğurm uştur.
Bunun giderilmesi için. “ Meclis-i Vâlâ-yı A hkam -ı
Adliye” 10 Mayıs 1868 tarihinde “ Şûrâyı Devlet ve “ Divan-ı
A hkâm -ı Adliye” adlarıyla ikiye ayrılmıştı.
Şûrâyı Devlet idarenin ta ra f olduğu uyuşm azlıkları
çözüm lem ekle yetkili kılınmıştır. O tarihlerde idari
davalar çok geniş m ânâda ele alınarak taraflardan birinin
devlet olm ası halinde her dava idari sayılm
ıştır. Ş ûrânın yetkileri bu yüzden çok geniş tu tu lm
uştur. Şûrâ, idareye karşı açılmış davalara bakm akla
kalm ıyor, aynı zam anda bir uyuşm azlık mahkem esi
yetkisiyle de donatılm ış bulunuyordu. 1868 tarihinde
yayınlanan Şûrâyı Devlet N izam nam esine göre D anış­
tay U m uru M ülkiye ve zabıta ve H arbiye, U m uru
Maliye ve Efkâf, U m uru Adliye, U m uru Nafıa Ticaret
ve Z iraat, U m uru M aarif olm ak üzere beş daireye ayrılmış
bulunuyordu. Bu daireler hem idari ve danışm a ve
hem de yargı görevlerini bir arada yürütürlerdi. A yrıca
bir dava dairesi yoktu.
Cum huriyet dönem inde 669 sayılı kanunla kurulan
Cum huriyet dönem inin ilk D anıştayı 6 T em m uz 1927
tarihinde, M ülkiye, M aliye ve N afıa daireleri olm ak
üzere üç idare ve bir dava dairesi ile çalışm alarına başlamıştır.
Bu kanunla, D anıştay tarafından verilen
kararların hiç bir m akam ın onayına gerek kalm adan
yürütülm esi esas ve ilkesi kabul edilmiş oluyordu.
D anıştayın kuruluşunda çeşitli tarihlerde değişiklikler
yapılarak üç idari ve üç dava dairesi olm ak üzere
sayısı altıya çıkarılmış ve 1947 yılında D anıştay T üzüğü
hazırlanarak yürürlüğe konm uştur. 1961 A nayasası ile
D anıştay’a Yüksek Yargı organları içinde yer verilmiş,
ve 24.12.1964 gün vc J21 sayılı kanununla D anıştay
Yüksek İdare M ahkem esi danışm a ve inceleme mercii
olarak görevlendirilmiştir. Bu kanundan D anıştay,
dokuzu kazai ve üçü de idari işlere bakan oniki daireye
ayrılmıştır.
< 20 Ocak 1982 günü yürürlüğe giren 2575 sayılı
kanunla D anıştayın kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden
düzenlenm iştir. Bu kanunla D anıştay ikisi idari,
sekizi dava dairesi olm ak üzere on daireye ayrılmış,
ayrıca Genel K urul, İdari İşler K urulu, İdari ve Vergi
Kurulu gibi karar organlarına yer verilmiştir. Yine 1982
D ava D aireleri Genel K urulu ile İçtihatları Birleştirme
Anayasası ile D aniştayı Y üksek İdare M ahkem esi,
D anışm a ve inceleme mercii olarak yerini almıştır.
D anıştay bağım sızdır. Yönetimi ve temsili D anıştay
Başkanm a aittir. D anıştay hüküm etle ilgili işleri Başbakanlık
aracılığı ile yürütür.