YAKIT,

Alm. Brennstoff (m), Heizmaterial (n), Fr.
Carburant; combustible (m), İng. Fuel. Havada yanarak
veya fizyon ve füzyon atom reaksiyonları ile ısı elde
etmeye elverişli madde. Yakıtların çoğunluğu hava veya
hava içerisindeki oksijen ile yanabilen karbon türü maddeler
ihtiva eder. Uranyum gibi nükleer reaksiyonla ısı
açığa çıkaran maddelerde hadiseler daha farklıdır.
İnsanlar daha rahat yaşıyabilmek için çeşitli yakıt cinsleri
üzerinde çalışmalar yapmışlardır. Yakıtlar ya doğ­
rudan doğruya ısı elde etmek için veya bir kazanı
ısıtmak üzere buhar kuvveti ile veya bir motoru çalıştı­
rarak mekanik eneıji ile iş yapmak için kullanılabilir.
Yakıtlar fizik yapılarına göre kaü, sıvı, gaz; ısı açığa
çıkarma kâbiliyetine göre de birkaç sınıfa ayrılır. Nükleer
yakıtlar haricindeki katı, sıvı, gaz yakıtlar genel
olarak hidrojenin, oksijenin az da olsa kükürtün, fosforun
karbonla bileşikleridir. Yakıt içinde bulunan hidrojen, fosfor, kükürt, magnezyum kolayca oksijenden
etkilenen elementlerdir. Bu elementlerin oksijenle-yüksek
derecelere kadar oksitlenmesi ile yakıt yanmış olur.
Yanma hadisesi sonunda karbondioksit, karbonmonoksit,
su buharı ve ısı açığa çıkar. Buradan yakıtın
kimyasal bileşiminden elde edilebilecek ısı miktarı
hesaplanabilir. Yakıtın kıymeti birim kütlesinin ürettiği
ısı potansiyeline (kalori şiddeti) bağlıdır. Yakıtta bulunan
yanmayan madde miktarı hem kalori değerine hem
de kalori şiddetine tesir eder.
1- K atı yakıtlar:
Katı yakıtlar tabu ve sun’î olmak üzere iki sınıftır.
Bunlardan tabiî olanlar taş kömürü, linyit, ağaç ve
kurutulmuş bitkilerdir. Sun’î olanlar ise tabiî yakıtların
hava ile teması olmayan kapalı fırınlarda damıtılması
ile elde edilir. Kok kömürü ve odun kömürü sun’î yakıt
sınıfına girer. Sun’î yakıt elde edilirken yan ürün olarak
gaz halinde yakıt ve zift de elde edilir. Katı yakıtlardan
bir kısmının bileşimleri tabloda görülmektedir.
Yakıt Cinsi Karbon Hidrojen Oksijen Kükürt Azot Kül
ve Muhteva Yüzdeleri |C) jH.| [0 | (S) INI
Odun 48.05 6.0 43.5 0.0 0.5 1.5
Linyit 67.0 5.1 19.5 1.0 1.1 6.3
Taş Kömürü 90.0 2.5 2.5 0.5 0.5 4.0
Kok Kömürü 85.8 0.6 0.6 1.0 1.2 9.9
Taşkömürü 1.093°C de havasız olarak ısıtılıp antı-
lırsa kok, zift ve gaz elde edilir. Taş kömürü metalürjide
metallerin eritilmesinde çok kullanılır. Taşkömürü
593°C de antılırsa elde edilen kok ev ısıtmalarında
dumansız olduğu için çok elverişlidir. Taşkömüründe
nem oranı yüzde üçtür. Linyit kömrü tortu kömürü ile
taşkömürü arasında yer alan yüzde 60 nem ihtiva eden
koyu kahverengi veya siyah renkte bilhassa termik santrallarda
kullanılmaya elverişli katı yakıttır. Linyit içerisindeki
nem miktarını kaybederse kalori değeri düşer.
Taşkömürü, linyit ve diğer katı yakıtların tozlan bir
kalıba sıkıştınlarak yuvarlak veya prizmalar halinde
biriket kömürü olarak da kullanılabilir. Toz haline gelmiş
veya getirilmiş katı yakıtları yakmanın bir yolu da
yanma odasına toz halinde püskürtmektir. Pulvarize
kömür denilen bu yakıt sıvı yakıtlar gibi çok çabuk
oksitlenme imkânına sahip olduğu için yanma verimiyüksektir. Kömür bu metod’la yakılırsa kalori değerinin
tamamından istifade edilir..
Odun kömürü odunun kapalı bir yerde içten yakılması
ile elde edilir. Odun kömürünün kalori değeri
yüksektir. Yakıldıktan sonra zehirsiz ve dumansız
olduğu için ev ısıtmasında, çok kullanılır. Odun
kömürü, barut, renk ve nem alıcı maddeler, ısı izalasyon
maddesi gibi birçok madde imalâtında kullanılır.