AFŞİN (Haydar bin Kâvûs)

Türk asıllı Abbâsî kumandanı. Orta Asya’da Uşrusana’da doğmuş olup, doğum târihi bilinmemektedir. Kan dâvâsı yüzünden Horasan’a oradan da Bağdât’a geldi. İslâmiyeti kabûl ederek Abbâsî halîfesinin hizmetine girdi ve Haydar ismini aldı. Me’mûn 822-823 (H. 207) senesinde Ahmet bin Ebû Hâlid kumandasındaki halîfelik ordusunu, Afşin’in rehberliğinde, Türkistan’da Semerkand ile Fergana arasındaki Türklerle meskûn bir bölge olan Uşrusana’ya gönderdi. Halîfelik ordusunun Uşru- sana’ya geldiğini gören halk, endişe içine düştü. Ancak Afşin’in babası ve kardeşi Müslüman olunca, halkın çoğu İslâmiyeti kabûl etti. İslâmiyetin getirdiği yaşayış şekli halk arasında hızla yayıldı. Babasının vefâtından sonra Haydar bin Kâvus (Afşin), Uşrusana vâlisi oldu. Bölgede İslâmiyetin yayılmasına çok hizmet etti. Bu hizmeti Halîfe Me’mûn tarafından takdir edilerek, kendisine halîfelik ordusunda vazîfe verildi. Afşin, 830 senesinde Aşağı Mısır’daki Berka, El-Beşarûd, El-Biyâme ve El-Huf şehirlerindeki is- yânları bastırdı. Afşin, Mu’tasım zamânında da Abbâsî halifeliğine isyân eden siyâsî ve dînî maksadlı âsî ve bâgîleri cezâlandırmak için vazifelendirildi. İran ve Azerbaycan’daki hürremiyye sapıkları, Bâ- bek’in başkanlığında isyân etmişlerdi. 816 senesinden beri isyân hâlinde olan Bâbek Hürremî üzerine gönderildi. Uzun çarpışmalardan sonra Bâbek’i yendi. Bâbek, 838’de yakalanarak îdâm edildi. Halîfe Mu’tasım da, Afşin’i murassâ, tâc, hil’at ve külliyâtlı mikdârda para ile mükâfatlandırarak Sind Vâliliğine tâyin etti. Büyük îtibâr kazanan Afşin’in halîfelik ordusundaki kumandanlık mevkii birinci dereceye yükseldi. 838’de Mu’tasım’ın Anadolu seferine katıldı. Amûriye savaşında ordunun sağ kanadına kumanda ederek zafer kazanılmasında büyük rol oynadı. Afşin, Amûriye seferinden sonra, Sind vâliliğine devam etti. Halîfe Me’mûn ve Mu’tasım H»virlerinde askerî muvaffakiyetler kazandı. Başta halîfe olmak üzere, devlet erkânı, ahâli ve askerler arasında îtibârı arttı. Ancak bâzı şikâyetler üzerine 840 senesinde mahkemeye verildi. Uyûn’da bir yıla yakın hapis yattı. Hapis hayâtı onu çok yıprattı. 841 senesinin ilkbaharında hapishâ- nede vefât etti.