Osmanlı şâiri. Asıl adı Mansur Çele- bi’dir. Rumeli’de Vardar Yenicesi’nde doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. Medrese öğrenimi görüp Hoca Kaynı Mehmed Efendiden mülâzım oldu. İstanbul ve Gelibolu’da müderrislik yaptı. Haslar kâdılığında bulundu. Kâdılıktan emekli iken İstanbul’da 1577 senesinde vefât etti. Agehî, fazîlet, irfân sâhibi ve âlimlerin yolunda idi. Zamânmdaki aklî ve naklî ilimlerde mâ- hir olup, mârifetler deryâsmın dalgıcı ve benzer
Osmanlı şairlerinden Âgehî’nin Fetihnâme-i Kal’a-i Sigetvar isimli eserinin ilk sayfası.
â& rk
k , V A — Km. A.
siz olduğu gibi, güzel şiirleri ve hoş sözleri vardır. Âgehî, gençliğinde bir müddet Piyâle Paşa donanmasında bulunduğu için, gemici terimleriyle yazdığı kasidesiyle dikkati çekmiştir. Bu kaside yalnız san’at bakımından değil, denizcilik terimleri üzerinde araştırma yapacaklar için çok faydalı bir kaynaktır. Âgehî bu kasîdesiyle Ka- nûnî Sultan Süleymân’ın iltifâtına nâil olmuş ve kendisine İstanbul’da molla Şeref medresesi müderrisliği verilmiştir. Bu şiirin bir kaç beyti şöy- ledir: t
Bâd-ı aşkun alavand eyledi sabrum gemisin İlevend oldı gönül tıflı senün derdinden
Hüblar forsa kaçup sana kenar olmaz ise Olma anlardan alarga bir iki gün katlan
Ey gönül nice yatursın bu limân-ı tende Himmetün lengerin al mevsimidür aç yelken
Bu mısralarda görülen forsa, kenar, levend, alavand, lenger, liman alarga ve yelken gibi kelimeler, şiirin diğer mısralarında göze çarpan denizcilik terimlerinden bir kaç tânesidir. Metindeki levend kelimesinin ilevend telaffuzu, hem bir Rumeli ağzı, hem de Türkçe’nin 1 harfiyle başlayan yabancı kelimeler üzerindeki umûmî tasarrufudur. Bu deyimleri dîvân şiirinin klâsik yapısını bozmadan ustalıkla kullanmasıyla Âgehî, on altıncı asır edebiyâtına değişik bir hava getirmiş oldu. Bu yüzden de kasideye çok sayıda nazîre ve tahmis yazılmıştır. Âgehî’nin, Fetih-nâme-i Kal’a-i Sigetvâr adlı eseri, Kânûnî Sultan Süleymân’ın Zigetvâr Kalesini fethini anlatır. Bir de Menâkıb-ı İmâm- ı Gazâlî adlı bir eseri daha vardır. Bir dîvânda toplanmamış olan şiirleri çeşitli mecmûalarda bulunur.