BABAİLİK

on üçüncü yüzyılda Anadolu’da Baba Resûl ve onun adamlarından Baba İshak tarafından Selçuklu Devletine karşı başlatılan siyâsî isyanlar. Anadolu Selçuklu Sultânı Alâeddîn Keykû- bâd 1237’de vefât edince, yerine İkinci Gıyâseddîn Keyhüsrev geçti. Fakat, babası gibi dirâyetli olamayınca, Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya gelen göçebe Türkmenler, bölgede büyük bir karışıklığın çıkmasına yol açtılar. Bu fırsattan istifâde etmesini bilen Baba Resûl adında birisi, Sultân’m zâlim olduğunu, Allah yolundan ayrıldığını, kendisinin bu zâlim ve yolsuzluklara son vermek üzere Allah tarafından peygamber olarak vazîfelen- dirildiğini söyleyerek halkı isyâna teşvik etti. Adamlarından Kefersutlu bir Yahûdî olan Baba İshak’ı da Türkmenleri isyâna teşvik için Güneydoğu Anadolu’ya gönderdi. Baba İshak’ın Müslüman ve zâhid olarak kendisini göstermesi, câhil halkı aldattı. Bâtınîliğe âit sapık fikirlerini Türkmenler arasında yaydı. Amasya dolaylarında geleceği beklenen peygamberin çıktığını söyleyerek halkı isyâna teşvik etti. Baba İshâk ve taraftarları geçtiği yerleri yağma ve talan ederek, Amasya’ya ulaştılar. Sultân İkinci Gıyâseddîn Keyhüsrev, Mübâ- rizüddîn Armağan Şâhı Amasya vâliliğine tâyin etti ve isyânı bastırmakla vazifelendirdi. Mübâri- züddîn Armağan Şah, Baba Resûl’ü yakalatarak îdâm ettirdi. Karşı harekete geçen Baba İshak ve taraftarları ise, Mübârizüddîn Armağan Şahı şehîd
ettiler. Baba Resûl’ün ölmediğine, göklere çıkıp meleklerin yardımını getireceğine inanan Babaîler, Konya’ya doğru yürüdüler. Sultan İkinci Gıyâ- seddîn Keyhüsrev topladığı altmış bin kişilik orduyu Necmeddîn Behrâmşah’ın idâresinde Babaîler üzerine gönderdi. 1240 sonbaharında Kırşehir yakınlarındaki Malya Ovasında meydana gelen şiddetli savaşta Baba İshâk ve taraftarları mağ- lûb oldu. İsyâncıların büyük bir kısmı kılıçtan geçirildi. Reisleri olan Baba İshâk da bu savaşta öldürüldü. Selçuklu Devletini şiddetli bir şekilde sarsan babaîlik İsyânının bastırılmasıyla büyük bir fitne önlenmiş oldu. Daha sonraki zamanlarda bilhassa Türkmenler arasında Babaîliğe âit inançların izleri görülmüşse de yerleşik hayâta geçilmesi ve İslâm dîninin sağlam kaynaklardan öğrenilmesi netîce- sinde, bu tesir tamâmen kaybolmuştur. Anadolu Türk târihi boyunca en geniş ve en büyük ayaklanmalardan biri olan Babaî İsyânı, Anadolu Selçuklu Devleti târihinde bir dönüm noktası teşkil eder. Bu isyân sebebiyle devletin siyâsî, iktisâdî ve ictimâî nizâmı sarsıldı. O zamâna kadar Anadolu Selçuklu Devletine karşı harekete geçemeyen Moğollar, 1243’te bu zayıf durumdan istifâde ederek Anadolu’ya saldırdılar ve Anadolu’yu tamâmen yağmaladılar.