27 Mayıs 1960 ihtilâlinden sonra Türk siyâsî
hayatında kurulan partilerden biri. İhtilâlden
sonra siyâsî faâliyetler Türkiye’de 1 Nisan 1961’e
kadar tâtil edildi. Kurucu Meclis çalışmaya başlayıp,
anayasa ve seçim kânunları hazırlanmaya
başladıktan sonra yeni siyâsî partilerin kurulmasına
izin verildi. Adâlet Partisi 11 Şubat 1961 târihinde
Ankara’da Emekli Orgeneral Râgıb Gümüşpala
ve dokuz arkadaşı tarafından kuruldu.
Adâlet Partisinin gâyesi; genel olarak, sosyal
güvenlik, milliyetçilik, şahsiyetçilik, köycülük,
ferdî teşebbüscülük, ıslâhatçılık, gelişme ve birlik
ilkelerine dayanmaktadır. Ekonomik alanda karma
ekonomiye ve hür teşebbüscülüğe taraftar bulunmakta
ve ülkenin ekonomik gelişmesini hızlandıracak
bir ortam içinde fert teşebbüsüne devlet
kontrolü ile desteğin sağlanabileceği görüşünü savunmaktadır.
Kurulduğu yıl içerisinde altmış bir ilde teşkilâtını
tamamlayıp seçimlere katıldı. 1961 seçimlerinde
nisbî seçim sisteminin uygulandığı milletvekili
seçiminde Millet Meclisindeki 450 üyelikten
158’ini, aynı seçimlerde çoğunluk sisteminin
uygulandığı Cumhuriyet Senatosunda 150 üyelikten
70’ini elde etti. Meclisin toplanmasından
sonra eşit şartlarla CHP ile koalisyona ortak oldu.
Râgıb Gümüşpala’nm ölümü ile boşalan genel
başkanlığa Kasım 1964’de Süleyman Demirel seçildi.
Adâlet Partisi, 1965’de yapılan genel seçimlerde
geçerli oyların % 52’9 ’u olan 4.921.235
oyu alarak 240 milletvekili çıkardı. Genel başkan
Süleyman Demirel’in başbakanlığında 1969 seçimlerine
kadar iktidârda kaldı. 1969’da yapılan seçimlerde ise geçerli
oyların % 4 6 ’5 ’i olan 4.229.712 oy alarak 256 milletvekili çıkardı. 1970
Şubat ayı bütçe görüşmelerinde partili bâzı milletvekilleri
ve senatörler bütçeye red oyu vererek
hükümeti düşürdüler. Bunlardan 41 kişi, partiden
ayrılarak, Ferruh Bozbeyli başkanlığında Demokratik
Partiyi kurdu.
Adâlet Partisi 12 Mart 1971’de verilen muhtıra
üzerine hükümeti bıraktı. Bundan sonra kurulan,
partiler üstü mâhiyet taşıyan dört hükümete
5, 7, 8, 13 bakan vererek katıldı.
1973 yılında yapılan seçimlerde geçerli oyların
% 29,8’ini alarak 149 m illetvekili, 1975
Ekim’inde yapılan kısmî senato seçimlerinde geçerli
oyların % 40’81’ini alıp, seçilecek 60 sandalyeden
32’sini kazandı.
5 Haziran 1977 yılında yapılan milletvekili
seçimlerinde 189 milletvekili, kısmî senato seçimlerinde
ise 50 senatörlüğün 21 ’ini kazandı.
1965 seçimlerinden 12 Eylül 1980 Silâhlı
Kuvvetlerin idâreye el koymalarına kadar geçen
sürede Adâlet Partisi Süleyman Demirel’in başkanlığında
6 defâ hükümet oldu. Partilerin 16
Ekim 1981 târihinde Millî Güvenlik Konseyi tarafından
diğer partilerle berâber kapatıldı. 3 Temmuz
1992’de çıkarılan bir kânunla kapatılan diğer
partilerle berâber açılmasına izin verildi.