WALLENSTEİN

(Albrecht VVenzel Eu- sebius VÖN) yâ da daha doğrusu Wald- stein, çekçe Albrecht z Valdstejna, imparatorluk hizmetinde görev alan çek kökenli general (Hermanic, Bohemya, 1583 – Eger, bugün Cheb, 1634) Soylu bir aileden gelerek cizvitlerin etkisiyle hıristi- yan oldu ve İtalya’ya eğitim görmeye gitti; orada, astrolojiye ilgi duydu. Flandres, İngiltere ve Fransa’da seyahat ettikten sonra, Almanya’ya döndü ve dini, başarıya ulaşma aracı olarak kabul etmeye karar verdi. Macaristan’da ilk kez asker olduğu sırada ve Venedik’e karşı verilen savaşta (1615-1617), özellikle iki evliliği sayesinde ustalıkla zenginleşmeyi başardı; böylece birliklerinin donanımını sağlayarak onları Ferdinand ll’nin hizmetine sundu. 1618’de Gabriel Bethlen’in Moravya’ da yenilmesinde katkısı oldu. Uygulanan baskıdan yararlanarak Çekler’in mal varlıklarının birçoğunu ele geçirdi ve büyük bir servet sahibi oldu. Böylece imparatora bir ordu sağlayabildi. Kuzey Almanya’ da Danimarkalılar’ı yendi ve Friedland dükü (1624) ve başkomutan (1625) unvanlarını kazandı. Temkinli, ama askeri dehaya sahip olmayan bir stratejici olarak, Moravya ve Silezya’da DanimarkalIlar zaferler kazanmaya devam etti; protestan prensleri ezdi ve tüm Kuzey Almanya’yı boyunduruk altına aldı. Bunun üzerine imparator ona Sağan ve Mecklenburg düklükleriyle okyanus ve Baltık denizleri amiralliği unvanını verdi (1628). Ferdinand ll’yi, ispanya’nın isteği doğrultusunda savaşı İtalya’da yaymaktan caydırmaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Bu davranışının nedeni, o sıralarda Almanya’nın kuzeyinde yeni sahip olduğu toprakları değerlendirmeyi düşünmesiydi. Bavyeralı Ma- ximilian komutasındaki katolik prensler, bu yeni kuvvetten ürktükleri için, Ferdinand ll’ye başvurdular ve onu komutanlıktan çekmesini sağladılar. Zaten imparator da onun hırsından çekinir olmuştu (1630). Bunun üzerine bir kenara çekilen VVallen- stein, debdebeli yaşantısına Prag’daki sa
rayı ve Friedland’daki düklüğü arasında devam etti. Kısa sürede, isveçliler’in savaşa girmesi ve Germen imparatorluk askerlerinin peşpeşe gelen başarısızlıkları, Ferdinand ll’yi onu yeniden göreve çağırmaya zorladı. Generaloberstfeldhaupt- mann unvanını alan VVallenstein, Saksonya ile bizzat barış pazarlıklarını yapmak koşuluyla ordusunu yeniden toparlamayı kabul etti. Aslında imparatorun tüm düşmanlarıyla gizlice pazarlığa oturdu: isveçliler, Fransızlar, ona Bohemya tacını vaat eden çek sürgünleri (1632). Gustaf II Adolf’un Nürnberg önlerinde kaçmasına göz yumdu, ama onun tarafından Lützen’ de yenildi ve ancak hasmının ölümüyle kurtulabildi (16 kasım 1632). Bunun üzerine Heilbronn birliği ile ilişkiye girdi, Saksonya-VVeimar prensi Bernhard savaşmayı reddederek onun Regensburg’u ele geçirmesine olanak verdi (1633) ve Saksonya ile Silezya’da bir sonuca varmaya çalıştı, imparatorun gözünde giderek şüpheli bir hal aldı. Zaten kısa süre sonra Saksonya-VVeimar prensi Bernhard ile birlikte Prag üzerine yürümeyi planlayarak açıkça ayaklandı (1633-34 kışı). Bu kararı onun ikili oynadığından şüphelenen imparatorun düşmanlarıyla ittifak yapmasını sağlamadı, ama buna karşılık Ferdinand II, onun ihanetinden emin oldu. Wal- lenstein’ı komutanlıktan aldı (1634). VVallenstein, kısa bir süre sonra yakınları tarafından öldürüldü. Tarihçiler, bu karmaşık kişilik karşısında görüş ayrılığına düştüler. Bazıları onun, amacı katoliklerle Protestanları barıştırmak olan birinci sınıf bir devlet adamı olduğunu düşündüler, başkaları ise politikasının dengesiz yönünü ön plana çıkararak, Ferdinand II onu Regensburg’da küçük düşürdüğü için (1630), tek amacının öç almak olduğunu ileri sürdüler.