34 İSLÂM’IN IŞIĞINDA GÜNÜN MESELELERİ

i) İki hutbe arasında biraz oturması, aa) Mazeret sebebiyle hutbeyi oturarak yapmışsa iki hutbe arasında susması, bb) Mecburen ayakta ise ve oturamıyorsa kezâ iki hutbe arasında susması, ıJ Kırk kişinin duyacağı kadar seslenmesi, j) Kırk kişinin dinlemesi, k) Her iki hutbenin, cuma sahih olan yerde yapılması, 1) Hatibin erkek olması, m) İmamlığının sahih bulunması, n) İmamın farz ve sünneti birbirinden ayırması ve hiç değilse farzı sünnet bilmemesi. Hanbelilere göre dokuz şartı vardır: a) Vakit içinde olması, b) Hatibin cuma ile mükellef bulunması. c) Hutbenin kısımlarının peşipeşine yapılması d) Arapça olması, e) Sesli olması, f) Mescidin içinde olması, g) Arapların «hutbe» dediklerine uygun olması, h) En az oniki kişinin huzurunda olması, i) Ayakta irâd edilmesi. Bunun sünnet olduğu da söylenmiştir. (29) Buraya kadar sayıp dökülen hususlar dışında kalıp Hz. Peygamber ve ashabından intikal eden davranışlar hutbenin sünnet ve adabı içinde yer almaktadır. Bunlara ait bazı mülâhazaları arzediyoruz: 1. Hatibin hutbeye çıkınca cemâate selâm vermesi Evzâı ve Ahmed b. Hanbel’e göre sünnettir. (30) 2. Hutbenin kısa, namazm uzun olması. Hz. Peygamber tarafından teşvik edilmiş bir sünnettir. «Tıvâl-ı mufassal (31) denilen sûrelerin birisinden daha uzun olursa mekruhtur» diye takdiri bir ölçüden de bahsedilmiştir(32). 3. Hutbede Hulefâ-i Râşidin ve Hz. Peygamber’in iki amcasının anılması iyi karşılanmış bir âdettir. Emeviler, hutbede