Enflâsyon ve taayyün:

Günümüzde para mefhumu ve para ile ilgili uygulama oldukça değişik bir mahiyet almış, altm, gümüş gibi bizzat kıymetli olan madenlerin para olarak kullanılması veya kâğıt ve madeni paranın değerinin altınla garanti edilmiş olması uygulamada terkedilerek daha komplike para sistemlerine geçilmiştir. Yeni para sistemi, ekonomik konjoktür, sosyal ve siyasî hareketler ve para – kredi politikalarının önümüze çıkardığı en önemli meselelerden biri de enflâsyondur. Bilindiği üzere mübâdele vasıtasının (meselâ paranın), mübâdelesine vasıta olduğu mallara nazaran artışına enflâsyon denir. Enflâsyon mâden para ve kredide de bahis mevzûu olmakla beraber daha ziyade kâğıt para rejiminde görülmektedir. Çünkü altınla bağlantısı olmayan para kâğıt paradır. Kâğıt para rejimine geçiş, paraya olan ihtiyaçtan doğmaktadır. Fevkalâde haller dolayısıyle bu ihtiyaç durmadan artış gösterdiğinden para miktan artmakta, enflâsyon ve neticeleri hasıl olmaktadır. Mala ve istihsala nazaran kâğıt para miktannm artışı, yâni enflâsyonun ilk neticesi para değerinin düşmesi, alış gücünün azalması ve fiatlann yükselmesidir. Bazı muâsır müelliflerin, eski fukahâ devrinde böyle bir problemin bahis mevzûu olmadığını ve onlarrn buna çözüm getirmekle meşgul olmaktan müstağni bulunduklanm kaydetmelerine rağmen (2) biz durumu farklı görüyor, en azından neticeleri itibariyle aynı mahiyette olan problemlerle mezheb müctehidlerinin dahi meşgul olduklarına şahid oluyoruz. Fıkıh kitaplarında, mevzûun tayini bahsinde, cehâlet sebebiyle akdin fesâbı bahsinde de ele alman mevzûumuz İbn Âbidîn tarafından «Tenbîhu’r-ruqûd alâ mesâili’n-nuqûd» isimli bir risalede müstakillen incelenmiştir. (3) Mezkûr kaynaklardaki açıklamalara göre akid mevzûu veya ödeme vasıtası olan para tedâvülden tamamen kalkmış, ülkede bulunmaz ve kullanılmaz hale gelmişse buna «kesâd», piyasada bulunmamakla beraber sarraflarda ve özel şahıslarda bulunuyorsa «inkıtâ», altına nisbetle gümüş, gümüşe nisbetle diğer madenî paranın değeri düşmüş veya yükselmiş ise buna da «rahs ve ğalâ» denilmektedir. Ödeme vasıtasının kesâdı akdi ifsad eder. İnkıtâ’ınm fesad sebebi olup olmayacağı tartışılmış, hak sahibine aym parayı veya başka paradan değeri kada