RHYTON ya da RİTON

a. (yun. rtıyton, rhein, akmak’tan). Arkeol. Genellikle boynuz ya da hayvan başı biçiminde içki kabı. —ANSİKL. İ.Ö. II. binyıl’dan başlayarak Anadolu ve İran’da rhytonlar üretildi. Me-, zopotamya’da bilinmeyen rhyton, uzun süre göçebe halklara özgü bir kap olarak kaldı. Pişmiş toprak ya da metalden olan bu kaplar, kimi zaman hayvanın (aslan, boğa, dağ keçisi) yalnızca başı, kimi zaman da bedeninin tümü (kabın ağzı sırta gelecek biçimde) ya da ön tarafı biçiminde yapılıyordu. İran’da, altından yapılmış koç ya da ceylan biçimindeki rhytonlara İ.Ö. I. binyıl boyunca ve Sasaniler dönemine kadar (İ.S. III.-VII. yy.) sıkça rastlanır. Bu tür kapların özellikle pişmiş topraktan olanlan Yunanistan’da ve Roma’da da kullanıldı. I. binyıl’ın ortalarında, büyük bir olasılıkla klasik dünyanın etkisiyle rhyton Avrupa’nın ılıman yörelerinde yaşayan ka- vimlerde de görülmeye başlandı. Nitekim HochdorT’taki arabalı mezarda, bu kaplardan birçok örnek ele geçti: bunlar arasında demirden yapılmış bir rhyton yaklaşık 1 m yüksekliğindedir. Anadolu’da, İ.Ö. II. binyıl başlarında, Asur ticaret kolonileri döneminden ilginç buluntular arasında rhytonlar da bulunmaktadır. Kültepe (Kaneş) kazılarında ele göçeh bu kaplar boğa, at, aslan, ceylan, kartal, koç ve hatta çank biçimindeki form- larıyla dikkati çeker. Bunların her biri belirli bir tann için kutsal sayılıyordu. Hititler1 in rhytonlan tek renkli, siyah astarlı ve perdahlıdır, bunlann formları doğaya daha uygundur. Alacahöyük, Alişar, Boğazköy’ de bu kapların değişik biçimleri ortaya çıkarılmıştır (özellikle Boğazköy’de ele geçen kol ve kule biçimindekiler). Adana’ nın Kumrulu köyünde ele geçen I.Ö. Xllk- yy.’dan bir rhyton,’ayakta duran bir erkek biçimindedir. Gordiqn kazılarında bulunan, .pişmiş topraktan yapılmış phrygirf rhytonlan (İ.Ö. VIII.-VII. yy.’lar), geometrik motifli bezemeleriyle dikkati çeker.