PÜSKÜRME

Püskürmek eylemi. —Uz. havc. Bir roket-motorun lülesinde oluşan gazların yüksek bir hızla dışarı atılması. □—Yerbil. Yanardağ malzemelerinin yeryüzüne çıkması (püskürtüler, lavlar, gazlar). [Bk. ansikl. böl.] || Hawaii türü püskürme, yanardağ püskürmesinin akıntılı bir türü. • sıf. Sık ve tek tek benekler halinde: Püskürme ben. —ANSİKL. Yerbil. Yanardağ püskürmelerinin dağılımını Yer tektoniği yönlendirir (taşküre levhalarının devinimleri). Püskürme olaylarına en çok denizaltında, okyanus sırtları düzeyinde ve bunların bazı dönüşüm kırıklarında rastlanır. Püskürme ürünleri okyanus kabuğunu oluşturan temel malzemedir. Rahatça gözlemlenebi- len yeryüzü püskürmeleri, kimi zaman okyanus sırtlarına bağlanabilen genişleme bölgelerinde (Doğu Afrika oluğu) ya da bir levhanın başka bir levhanın altına dalıp batmasından doğan sıkışma bölgelerinde görülebilir (Andlar, Japonya ve Polinez- ya’nın ada yayları vb.). Püskürmelerin özellikleri ve volkanik yapıların geometrisi, derin volkanik haznelerde ve yeryüzüne çıkışı sırasında magmayı etkileyen fiziksel koşullara (özellikle basınç ve sıcaklık) ve magmanın kendi kimyasal bileşimine (çözünmüş gazlar ve silis oranları) bağlıdır. • Denizaltı püskürmeleri. Bunların türü, derinliğe, yani çıkan magmayı etkileyen dış basınca bağlıdır. Çok derin yerlerde magma gazları basıncından büyük olan dış basınç, bu gazların genleşmesini ve patlamaları engeller. Çatlaklardan ya da kraterlerden çıkan magma, suyla temas edince hemen soğur ve yastık görünümü alır; bunlara yastıklav denir. Sözkonusu lavların temel bileşeni bazalttır ve bunlar yaygın Olarak MORB diye adlandırılır (İngilizce deyim Mid Oceanic Ridge Basalts’ dan). Yer yüzeyine daha yakın yerlerde (500 m’den az) çözünmüş gazlar genleşir ve patlamalı püskürmeler görülür; bu püskürmelerin ürünleri olan az ya da çok sertleşmiş magma parçaları çökellerie karışır Denizaltında meydana gelen bu püskürmeler tsunamilerin oluşmasına neden olur. •