İSTRİA

Adriya denizinde yarımada, 1947’- den beri Yugoslavya’ya bağlıdır. • Coğrafya. Yarımadada üç tabiî bölge ayırt edebilir: Beyaz İstria. Gri İstria; Kırmızı istria. Beyaz istria, kalkerli Çiçarija yaylasını içine alır; toprakları verimsiz, iklimi kışın serttir; halkı davar yetiştiriciliğiyle geçinir. Üçüncü zaman flişlerinden oluşan Gri istria, daha nemli ve daha alçak bir bölgedir; her yerinde tarım yapılır. Kırmızı topraklı (terra rossa) bir ova olan Kır
mızı İstria’âa. akdeniz iklimi hüküm sürer (bağlar, tahıl tarımı, zeytinlikler), istria’- nın özellikle batı kıyısında denizcilik gelişmiştir. Raşa’da maden kömürü çıkarılır. Halkın bir kısmı Pula limanında toplanmıştır; ama hırvat ve slovenlerin yaşadığı köylerde önemli bir değişiklik olmadığı halde, şehir nüfusu İtalyanların göçmesinden beri önemli ölçüde azalmıştır. • Tarih. İç kısmında Venetlerin, kıyılarındaysa Liburni’lerin yaşadığı istria’ya giren Romalılar, Aquila kolonisinin kuruluşundan (M.ö. 181) sonra yarımadayı tamamıyle işgal ettiler (177); yeni koloniler (Tergesta, Pola, Parentium) kurdular ve Tergesta’dan (Trieste), Pula’ya (Pola) uzanan via Flavia’- yı açtılar. Çok zenginleşen (büyük ölçüde •zeytinyağı üretimi) yarımadayı, Vizigotlar (401), Hunlar (Aquila’nın yıkılması, 452), Ostrogotlar, Slovenler (VI. yy.) ve Lombard- lar istila etti. Charlemagne zamanında Friuli marklığına bağlanan İstria, Kutsal imparatorluğa katıldı; önce Bavyera (952), sonra Carinthia (976) düklüğüne bağlandı; XI. yy.dan itibaren yavaş yavaş Habs- burglara geçen [1382]. Trieste dışında) Venedik tarafından fethedildi. Campofor- mio antlaşmasına (1797) kadar Venedik’te kalan İstria, o tarihte Avusturya’ya bırakıldı, ama kısa süre sonra Avusturya büyük kısmını Napolyon’a geri vermek zorunda kaldı (aralık 1805). İtalya krallığına (1806), illyria eyaletlerine (1809) katılan Avusturya’ya geri verilen (1815) istria, muhtariyetini kazandı (1861); meclis merkezi Parenza idi. İtalya «terre irredente» olarak hak iddia ettiği Istria’da, Gorizia’yı aldı (ağustos 1916) ve Rapallo antlaşmasıyle (kasım 1920) eyaleti ilhak etti. Serbest şehir ilân edilen Fiume’yi D’Annunzio işgal etti ve Şuşa limanını Yugoslavya’ya bırakan Rapallo sözleşmesiyle İtalya’ya bağladı. İkinci Dünya savaşında istria’yı, Tito’nun partizanları (nisan 1945) ve general Freyberg kumandasındaki İngiliz kuvvetleri işgal etti. İki kuvvet, 2 mayısta Monfalcone’de birleşti. 1946 Şubat antlaşmasıyle İstria, Yugoslavya’ya bırakıldı; ama Trieste bölgesine muhtar bir statü tanındı.
— Leng. istria Rumencesi, Doğu istria’- da (Opatiza ile Labin arasında) 25 000 kişi tarafından konuşulan dil.