İskenderiye Yahudi okulu

Eskiçağ’da, Mısır’da musevî topluluğu. M.ö. 586’da Kudüs düştükten sonra, birçok yahudi sürgünden kurtulmak için Mısır’a kaçmıştı. Philai (bugün Beylek) papirusları Mısır’daki bu yahudi topluluklarından birinin Dara II’nin ölümüne kadar yaşayışları üzerine bilgi verir. MakedonyalIların istilâsından sonra yunanılılaşan Mısır Yahudileri, Se- lefkiler ve Asmoniler zamanında, Filistin’deki dindaşlarını büyük ölçüde etkilediler. Tevrat’ın yunanca tercümelerinin yanı sıra M.ö. III. ve II. yy.da İskenderiye’de, Yunanca yazılan zengin yahudi edebiyatı ortaya çıktı. Yunan tarzına uydurulmuş Tevrat hikâyelerinden Yahudi birliği anlayışı içinde yararlanıldı; Eski Ahit konuları üzerine destanlar ve dramlar, ahlâk ve din üzerine yazılar, tartışma yazıları ve çeşitli konularda eserler yazıldı. Bu devrin en tanınmış e- serleri Makkabîlerin II. kitabı, kâhin kadınların kehanetleri ve Aristaıos’un Mek- tubu’dur. İskenderiye Yahudilerinin edebî faaliyeti, Herodes devrinde de, Roma hâkimiyetinin başlangıcında da yavaşlamadı. Yunanca yazılmış olan bu yazıların birçoğu, yanlış olan Yetmişlerin Tercümesi adı verilen İskenderiye Tevrat’ına sokulmuştur; bu yazıların en tanınmışları Süleyman’ın Hikmeti ile Makkabîlerin III. ve IV. kitaplarıdır. Milâdın başlangıcında İskenderiyeli Phikm yahudi bilginlerini eflatun felsefesi ile bağdaştırmağa çalıştı. Kutsal Kitap’ın birçok kısmını alegorilerle yorumladı ve Tanrının üknum ve tecellîlerinin bir Logos veya Kelâm halinde birleştiği düşüncesini geliştirdi. Yeryüzünde ideal hayat hakkında e- dindiği fikir, kendisini faziletli insanlardan İSKENDERUN’dan kurulmuş farazî bir cemaat düşünmeğe sev- bir cadde ketti ve bu toplumu hiç görmediği Filistin’e
yerleştirdi. Bu «Essaioi» Roma’da oldukça başarı kazandı; Eski Plinius bu eserden Esseni’yi çıkardı ve Lût gölü kıyılarında yaşamış olduklarını ileri sürdü. Romalıların zulümleri M. S. II. yy.’da İskenderiyeli Yahudilerin edebî faaliyetine son verdi, (l)