Baba Zünnun Ayaklanması,

Osmanlı yönetimine karşı, vergilendirmedeki haksızlıklardan kaynaklanan ilk ayaklanma. Sık sık yinelenen seferlerin gerektirdiği ağır vergilendirmelerin yanı sıra, Anadolu’daki Sünni-Alevi sürtüşmeleri sonucunda 1525’te başlamış, ertesi yıl bastınlmıştır. 1525 Bozok tahriri (Yozgat sancağı toprak ve yükümlü sayımı), eski yükümlülerin büyük çoğunluğuna daha ağır vergiler getirdi. Bunlardan, tarlasına 200 akçe gibi çok yüksek bir vergi konan Süklün Koca, küçük bir topluluğun başına geçerek sancakbeyine yakındı, ama yakınmalan önemsenmedi. Sakalı tıraş edilerek aşağılanınca, oğlu Şah Veli’yi ve Zünnun’u yanma alarak Türk- menlerin başına geçti. Yozgat’ta başlayan ayaklanma, kısa zamanda Tokat, Sivas, Kayseri ve İçel’e yayıldı. Baba Zünnun önderliğinde, 20 Ağustos 1526’da Bozok sancakbeyi Hersekzade Mustafa Bey’i, Kadı Muslihiddin’i ve tahrir kâtiplerini öldüren ayaklanmacılar, I. Süleyman’ın (Kanuni) kapıkulu ve eyalet askerleriyle Macaristan’da bulunmasından yararlanarak güçlerini hızla artırdılar. Karaman beylerbeyi Hür- rem Paşa ile Kayseri sancakbeyi Behram ve İçel sancakbeyi Bostancı Ali beyler, ciddiye almadıkları ayaklanmacılara karşı Kayseri yakınındaki Kurşunlu Boğazı Çarpışma- sı’nda yenildiler. Hürrem Paşa savaş alanında öldürüldü. Baba Zünnun, Alevilerin çoğunlukta bulunduğu Tokat dolaylarına çekilerek Artıkâbad-Kazâbad arasında yığınak yapmaya ve uzak bölgelerden de gönüllü toplamaya başladı. Rum beylerbeyi Hüseyin Paşa ise, asker toplayarak Sivas’ta ordugâh kurdu. Bu arada keşfe çıkan Malatya sancakbeyi Yularkastı 400 kayıp vererek dönünce, Adana, Antep, Şam ve Diyarbakır’dan da yedek birlikler çağırıldı. Hüseyin Paşa destek güçlerini beklemeden Tokat’a yöneldi. 26 Eylül 1526’da Höyüklü’de yapılan ikinci savaşta, yüzlerce Türkmenle birlikte Baba Zünnun öldürüldü. Gece toparlanan ayaklanmacılar, ordugâhı basarak Hüseyin Paşa’yı yaraladılar. Arkadan yetişen Diyarbakır beylerbeyi Hüsrev Paşa, Baba Zünnun yandaşlarını kesin yenilgiye uğratarak elebaşılan idam ettirdi. Baba Zünnun Ayaklanması içinde sayılan Çukurova bölgesindeki eylemler, Do- muzoğlan ve Yenicebey ayaklanmaları, Ka- raisalu Türkmen tuğyanı adları altında birkaç ay daha sürdü. Adana sancakbeyi Ramazanzade Piri Bey, yönetsel önlemlerle bölge halkını yatıştırmayı başardı.