A L TA Y DİLLERİ

Orta ve Doğu Asya’daki Türk, Moğol, Mançu, Tonguz dillerini içine alan, yeni araştırmalara göre Japon ve
diller topluluğu dil âilesidir. Altay dillerini konuşanların % 17’si Birleşik Devletler Topluluğu’nda, % 6.50’si Çin Halk Cumhuriyeti’nde, % 3.55’i başka ülkelerde, % 72,65’i ise kendi topraklarında yaşarlar. Altay dilleri, 19.878.368 kilometrekarelik bir sâhada konuşulmaktadır. Bu alanın doğu-batı arasındaki mesâfesi 9360 kilometreyi bulur. Altay dillerine âit ilk yazılı belgeler sekizinci yüzyıldan itibâren görülmeye başlar. Türk dili: Bilinen ilk yazılı belgeleri; Bilge Tonyukuk (M.S. 725), Kül-İç-Çor (719-723), Kül- tigin (732), Bilge Kağan (735) adlarına dikilmiş olup, Göktürk veya Orhun Âbideleri adı ile anılırlar. Bunlardan önce Yenisey Mezartaşları gelir. Ancak bunlarda bir alfabe değil 158 civârında işâret bulunduran resim-yazı görülür. Moğol dili: En eski yazılı belgesi M.S. 1225 yılına âittir ve Yesunke Taşı olarak tanınır. Tonguz dili: Eski yazılı belgeleri ölü olan Çuçen diline âittir. Bunlar M.S. 1413 ve 1433 yıllarından kalmadır. Kore dili: En eski yazılı belgeleri 1443 yıllarından kalma ufak parçalardır. Bu dil Altay dilleri arasında üzerinde en az çalışma yapılandır. Japon dili: İlk yazılı belgeleri hemen hemen Türkçe ile aynıdır. Bunlardan 712 yılında yazılan Nihon Şoki küçük bir belgedir. Bundan sonra en önemli belge olarak Man’yoşu gelir. Altay dillerinin yaşı, teori olarak, 8972 civâ- nnda olup, bu rakam Ana Altaycaya âittir. Bundan ayrılışlar başlayınca; Türkçenin 8352, Moğolcanın 7112, Tonguzca’nın 5872 sene önce ayrılmaya başladığı iddiâ edilmektedir. Altay âilesine mensup diller, sâhib oldukları husûsiyetler bakımından az çok şekil, yapı, sentaks ve ses özelliği îtibâriy- le bugün de yakınlık gösterirler. Asıl Altay topraklan küçük olmasına rağmen bu dilleri konuşan topluluklar, doğuya, daha geniş olarak da batıya yayılmıştır. Akın eden ordularla birlikte Altay dilleri, başta Türkçe olmak üzere, Balkanlara, Anadolu’ya, Doğu Avrupa’ya, Kuzey Afrika’ya, İran’a, Hindistan’a yerleşmiştir. Bugün 300 milyondan fazla insan bu dilleri konuşmaktadır.