A M İN L E R

Amonyaktaki hidrojenin veya hidrojenlerin yerine alkil (R-) veya aril (Ar-) gruplarının girmesiyle meydana gelen bileşikler. Genel olarak ikiye ayrılırlar. 1) Alifatik aminler, 2) Aromatik aminler.
Alifatik aminler: Alifatik aminler de ikiye ayrılır. A) Monoaminler: Bu sınıf, amonyaktan türemiş olup, amonyaktaki hidrojen atomlarının yerine alkil gruplarının girmesi ile meydana gelmiştir. Amonyağa bağlanan alkil sayısına bağlı olarak üç sınıfa ayrılır: a) Primer amin RNH2 (birincil amin). b) Sekonder amin R2NH (ikincil amin). c) Tersiyer amin R3N (üçüncül amin) B) Diaminler: Bir alifatik bileşiğin iki ucuna birer amin (-NH2) grubunun girmesiyle elde edilen bileşiklerdir. Metilen diamin, H2NCH2NH2, tetrametilendi- amin (putresin), H2N(CH2)4NH2 ve pentametilen- diamin (kadaverin) bu gruba ait birkaç misaldir. Kimyâsal olarak alifatik aminler amonyağa çok benzerler. Oldukça kuvvetli bazlar olup, asitlerle tuz vermek üzere reaksiyon verirler:
CH3-NH2+HC1 -* (CH3-NH3)C1 metil amin metil amonyum klorür
Aminlerin bazik özelliği, amin grubuna bağlı olan a(kil sayısına bağlıdır. Sekonder aminler, primer veya tersiyer aminlerden daha baziktir. Trimetil amin ve etilamin gaz olup, suda kolayca çözünür. Bunların dışındaki aminler genellikle sıvı olup, amonyağın kokusuna benzer kokuları vardır. Fakat daha hafiftir. Karbon sayısı çok fazla olan aminler katı olup kokusuzdur. Oda sıcaklığında suda çözünmezler. Aminler bir çok hususlarda amonyağa benzerler. Fakat bunların tu- tuşabilirliği amonyaktan kolayca ayrılmasını sağlar. Ayrıca alkil amonyum tuzları etanolde çözündüğü halde amonyum tuzları etanolde çözünmez. Aromatik aminler: Saf aromatik aminler, karışık aromatik aminler, şeklinde gruplandırmak mümkün olduğu gibi, primer, sekonder ve tersiyer aminler şeklinde de gruplandırılırlar. Aromatik aminler alifatik aminlere nisbeten ;ok daha zayıf bazdır. Birincil aminler renksiz sıvılar veya kristal katilar olup, suda az çözünürler. Bâzı ikincil ve üçüncül aromatik aminler hoş kokulu oldukları halde diğerleri alifatik aminler gibidir. Bâzı aromatik aminler hayvan ve insanda tümör (kanser) yapmaktadır. a) Primer amin: Amino benzen de denilen anilin olup formülü C6HsNH2’dir. b) Sekonder amin: C6H5 – NH2 + ICH3 C6H5 – NH – CH3+HI N – metil anilin
Bu bir alifatik-aromatik (karışık) amin olup diğer adı fenil-metil amindir. Kaynama noktası 196 derecedir.
Fenil amonyum klorürün anilin ile olan reaksiyonundan difenil amin elde edilir. Difenil amin renksiz yaprakçıklar şeklinde olup erime noktası 53 derecedir. Güzel kokuya sâhiptir. c) Tersiyer amin: Saf olanı yani üç tâne fenil grubu bulunduran tersiyer amin trifenil amindir (C6H5)3N. Bu, renksiz kristaller hâlindedir. Erime noktası 127 derecedir. Hemen hemen herhangi bir bazik özellik göstermez ve tuzu yoktur. Karışık yani alifatik – aromatik aminlerin tersiyeri dimetil anilindir. Dimetil anilin sıvı olup kaynama noktası 194 derecedir. Anilinden daha baziktir. Kullanılışları: Aminlerin kullanımı oldukça yaygındır. Misal olarak etanol aminlerin bâzı kullanılışları verilecektir. Bunlar mono etanolamin dietanolamin ve trietanolamini kapsarlar. Monoetanolamin; mâdenî yağ, mum ve reçineyi suda eriterek sabunu meydana getirir. Bu çeşit eriyikler tekstil üretiminde, metal kesiminde ve evde kullanılan parke cilalarında faydalıdırlar. Monoetanolamin, bir asid gaz absorbe edici olarak kullanılır ve tekstil îmâlâtındaki son işlemlerde, deterjan ve böcek ilâcı îmâlâtında kullanılır. Suda çözünmüş dietanolamin karbondioksidi diğer gazlardan ayırmak için ayrıca sanâyide boya ve temizlik maddelerinin elde edilmesinde kullanılır. Bir sentetik ağrı dindirici dietanolaminden yapılır. Trietanolamin de, otomobil radyatörlerine konan anti-frize karıştırılarak, paslanmaya karşı, dokuma sanâyiinde elyafların yağlanmasında sabun olarak ve parke cilâsında kullanılır. Ayrıca kozmetik, böcek ilâcı ve petrolden çıkan kimyâ maddelerinde asit te’sirini azaltıcı olarak kullanılır.