ABDÜLAZİZ DEHLEVİ

Hindistan’da yetişen hadîs âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Şah Ab-, dülazîz bin Ahmed bin Abdurrahîm Gulâm Hakîmi Fârûkî Dehlevî el-Ömerî’dir.Babası meşhûr âlim Şah Veliyullah-ı Dehlevî’dir. 1746 (H. 1159)da Delhi’de doğdu. 1824 (H. 1239)te orada vefât etti. İngiliz idâresine karşı hürriyet meş’alesini ilk yakan kimselerden olduğu için, “Sirâc-ül-Hind” lakabıyla da tanınır.
Babasından ve zamânının diğer âlimlerinden ilim öğrendi. Hadis, tefsir, fıkıh, usûl, akâid, kelâm, mantık, matematik, geometri, astronomi, târih ve coğrafya gibi aklî ve naklî ilimlerde yüksek dereceye ulaşarak herkesin dikkatini çekti. Babasının vefâtından sonra onun yerine ders vermeye ve talebe okutmaya başladı. Abdullah-ı Dehlevî’nin en büyük talebesi, maddî ve mânevî ilimler hazînesi Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî de, Abdülazîz-i Dehle- vî’den hadîs ilimlerinde icâzet (diploma) aldı. Talebe yetiştirdi ve elliye yakın eser yazdı. İngiliz idâresine karşı direnmelerde büyük rol oynadı. Müslümanların düştüğü kötü ve zor durumların sebebinin, onların Kur’ân-ı kerîmden ve Peygamber efendimizin sünnetinden ayrılmaları olduğunu anlattı.
Eserleri: Abdülazîz-i Dehlevî hazretlerinin yazmış olduğu eserlerinin en kıymetlisi 1) Tuhfe-i İsnâ Aşeriyye’dir. Farsça olan bu kitapta râfızî îtikâ- dında olan kimselerin bozuk yolda olduklarını vesikalarla isbât etmiştir. Bu eser ilk olarak 1849’da Delhi’de, 1988’de İstanbul’da İhlâs Vakfı tarafından basılmıştır. Hindistan’da Muhammed bin Muh- yiddîn Eslemî tarafından Arapçaya tercüme edildi. Bu tercümeyi Irak âlimlerinden Muhammed
Abdülazîz Dehlevî hazretlerinin Hindistan Yeni Delhi’de bulunan kabri.
bin Ali Süveydî ve Seyyid Mahmûd Şükrü Âlûsî kısaltmışlardır. Âlûsî’ninki Muhtasar-ı Tuhfe-i İsnâ Aşeriyye adıyla 1976 yılında İhlâs Vakfı tarafından İstanbul’da basılmıştır. Abdülazîz-i Dehlevî’nin diğer eserlerinden bâzıları ise; 2) Tefsîr-i Azîzî, 3) Bustânü’l Mu- haddisîn, 4) Ucâie-i Nâfia, 5) Sırr-üş-Şehâde- teyn, 6) Azîzü’l-İktibâs fi fedâil-i Ahyârî’n-Nâs, 7) Mîzân-ül-Akâid, 8) Fetâvâ-i Azîz’dir.