Abdullah bin Zübeyr

(d. 622, Medine – ö. Kasım 692, Mekke), Emevilere karşı ayaklanarak Mekke’de halifeliğini ilan eden Arap komutan. Hicretten sonra Medine’de doğan ilk çocuk olarak Hz. Muhammed’in sevgisini kazanmıştı. Babası Zübeyr, Aşere-i Mübeş- şere’den (cennetle müjdelenmiş on kişi) idi. Abdullah 638’de Mısır ve Afrika fetihlerinde yararlık gösterdi. 651’de Horasan seferine katıldı. 652’de Kuran’ı tasnif eden kurulda görevlendirildi. 656’daki Cemel Vakası’ nda teyzesi Hz. Ayşe’nin askerlerine komutanlık etti. Yezid 680’de halife olunca, hilafetin seçim temeline dayandığını ve bir hükümdarlık kurumu olmadığını ileri sürerek biat etmedi. Hz. Ali’nin oğlıi Hüseyin’le Mekke’ye çekildi. Kerbelâ Vakası’ndan sonra 681’de Mekke’de halifeliğini ilan etti. Kenti sürekli ablukada tutan Emevi orduları ile savaştı. Yezid 683’te ölünce, halifeliği Irak, Necd ve Mısır’da da tanındı. Bu sırada savaşlarda yıkılan Kâbe’yi onarttı. Harici ve Şii ayaklanmalarını bastırdı. I. Mervan bin el-Hakem (684-85) ve Abdülmelik bin Mer- van’m (685-705) halifelikleri sırasında güçlenen Emeviler, Mısır’ın ve Kuzey Suriye’ nin yönetimini yeniden ele geçirdiler. Abdullah Irak’taki etkinliğini de yitirdi. 692’de Mekke’yi kuşatan Haccac bin Yusuf karşısında yedi ay savunmada kalan Abdullah bir çarpışmada ölünce Mekke teslim oldu. Abdullah’ın 11 yıllık halifeliği Kuzey ve Güney Arapları arasındaki düşmanlığı daha da artırmıştır.