AFİŞ

Herhangi bir haberi; herkese duyurmak, reklâm ve propaganda yapmak için duvar veya bu iş için hazırlanmış yerlere yapıştırılan el yazması veya basılı kâğıt. Kelime Fransızca affiche’den dilimize geçmiştir. Baskı ve resim sanatlarının bulunmadığı, yâhut henüz yayılmadığı, hele halkın çoğunun okuma-yazma bilmediği devirlerde ve yerlerde tellallarla yapılan îlânların yerini, son zamanlarda afiş almıştır. Avrupa’da genel olarak on yedinci yüzyıla doğru daha çok tiyatro ve fuarların duyurulması maksadıyla görülen afişler, yavaş yavaş her türlü
ticâret metâmın geniş kitlelere duyurulması \ resmî işlerin halka bildirilmesi için kullanıldı. Afiş genellikle bir yazı ve bir resimden me; dana gelir. Resmî makamlar tarafından yapılan \ bir haberin duyurulması gâyesini güden afişlere resim bulunmaz. Reklâm niteliğini taşıyan afişlere ise genellikle resme büyük önem verilir ve yaz resmin tamamlayıcısı olarak kullanılır. Sanatçının zevkine göre afişlerin de türlü ş< killer gösterebileceği tabiî ise de, genel olara
Siyâ târihimizde bir afi örneğ
Yeni Rehber Ansiklopedisi 186
afişler için bâzı temel şartlar belirlenebilir. Afişte renk parçalan büyük, aynntılar az, kompozisyon kapalı ve dağınık olmalıdır. Yazı da resim kadar önemlidir. Bâzan kötü bir yazı bütün bir afişin etkisini yok edebilir. Yazının düzenli ve resim ile âhenkli bir şekilde kaynaşmış olması gerekli olduğu gibi, çok az ve çarpıcı olması da şarttır. Satırlarla dolu olan resimler, sanat bakımından başarılı afiş sayılmaz, çünkü afiş kısa ve kesin bir ifâde tarzıdır. Radyonun yaygınlaşmasına kadar, afiş çok önemli bir yayın aracı olarak kullanılmıştır. Bugün afişin siyâsî önemi gittikçe azalmaktadır. Bununla birlikte 1966 Çin Kültür Devrimi, afişin olağanüstü durumlarda yine politik gâyelerle sahneye çıkabileceğini göstermiştir. Günümüzde afiş genellikle şu iki gâye için kullanılmaktadır: 1) Tiyatro ve sinema gösterilerinin program ve saatlerini belirtmek. Bu durumda afiş, halkın söz konusu bilgiyi kolayca görebileceği yerlere (tiyatroların, sinemaların, resmî dâirelerin girişlerine, kalabalık caddelere vb.) asılır. 2) Reklâm yapmak. Bu durumda afiş o konuyla ilgili olan herkese ulaşmak gâyesi güttüğünden, daha bol sayıda asılmak, daha çarpıcı, daha canlı olmak gerekir. TV, basın ve radyo gibi öteki reklâm yolları ile birlikte kullanıldığından afişli reklâm günümüzde oldukça yaygın bir reklâm vâsıtası hâline gelmiştir. Afişlerde resme yer verilmesi on dokuzuncu yüzyılda litografi tekniğinin gelişmesiyle başlar. 1866 yılından îtibâren rengin kullanılabilmesi, daha sonra fotoğrafın ve ofset baskı imkânlarının ortaya çıkışı, afişin bugünkü teknik seviyesine erişmesini sağlamıştır. Afiş de dekoratif san’atlar gibi çeşitli kurallara uymak zorundadır. Meselâ; afişte halk tarafından yadırganmayacak bir dil kullanılması, olumsuz tepkiler doğurabilecek şeylerden kaçınılması, konunun açık seçik bir kompozisyonla belirtilmesi şarttır. Konu, renk oyunlan, renk çelişmeleri, gölge ve ışık oyunlarıyla seyirciye çarpıcı bir şekilde sunulur. Türkiye’de afiş sanatı özellikle İkinci Dünyâ Savaşından bu yana hatırı sayılır bir gelişme göstermiştir.