Alembert, Jean-Baptiste Le Rond ¡d’

Fransız filozofu ve matematikçisi (Paris 1717-ay. y. 1783). Şövalye Destouches ile Mme de Tencin’in evlilik dışı oğlu olan J.B. Le Rond Id’Alembert, doğar doğ­ maz Saint-Jean-leİRondkilisesinin merdivenlerine bırakıldıysa da, babası, yetişmesiyle uzaktan ilgilendi. Babasının ailesi tarafından “şövalye d’Aremberg” diye çağrılmasına karşın, Id’Alembert adını almayı yeğleyip, önce edebiyat, sonra hukuk öğrenimi gördü. Ama içinden gelen eğilime uyarak matematiğe yöneldi. 1743’te Traité de Dynamique des Fluides ‘i (Akışkanların Dinamiği Üstüne İnceleme) yayınlayıp, 1746’da Mémoire sur la Cause des Vents (Rüzgârların Nedeni Üstüne Muhtıra) adlı çalışmasıyla Berlin Akademisi’nin ödülü­ nü kazandı ve bu sayede Kral Friedrich ile dostluk kurdu; ama kralın Berlin Akademisi’nin başına geçmesi önerilerini geri çevirdi. Yekaterina H’nin, oğluna eğitmenlik etme önerisini de kabul etmeyip, dostu Diderot’nun isteğiyle, Ansiklopedi’nin giriş söylevini (söylev, bir tür felsefe bildirişiydi ve yazarın düşüncesinin sistemli bir açıklamasıydı), ayrıca Ansiklopedi’nin bir­ çok maddesini kaleme aldı (özellikle “Cenevre” maddesi J.J. Rousseau ile şiddetli bir kalem tartışmasına girmesine yolaçtı). 1759 yasaklamasından sonra Ansiklopedi’ den ayrılıp, 1854’te Fransız Akademisi’ne üye se­ çildi; çok geçmeden de sekreterliğine getirildi. Voltaire ile sürekli yazışıp, onunla birlikte dinsel bağnazlığa karşı savaştı: 1765’te adını koymadan yayınladığı Histoire de la Destruction des Jésuites’te (Cizvitlerin Yokedilişinin Tarihçesi), gerek cizvitlere, gerek janseniusçulara saldırdı. Felsefe yazılarını, Mélanges de Philosophiey d’Histoire et de Littérature (Felsefe, Tarih ve Edebiyat Yazıları) adı altında topladı