Ali Emri Efendi

ALİ EMİRİ EFENDİ, türk edebiyat ve tarih araştırmacısı, kütüphaneci (Diyarbakır 1857 – İstanbul 1924). Özel eğitim ve medrese öğrenimi gördü. Diyarbakır’da yeni kurulan telgrafhaneye devam ederek telgrafçılık öğrendi (1875). Anadolu ve Rumeli’nin çeşitli yerlerinde âşâr müdürlüğü, muhasebecilik, defterdarlık ve maliye müfettişliklerinde,bulundu. Kendi isteğiyle emekliye ayrılıp İstanbul’a yerleşti (1908). Bir süre Tarihi belgeler tasnif komisyonu başkanlığı ve Tarihi osmani encümeni üyeliği yaptı. Yaşamı süresince titizlikle topladığı kitaplarını, İstanbul’un Fatih semtinde şeyhülislam Feyzullah Efen-di’nin kurduğu Feyziye medresesi’ne bağışlayarak Millet kütüphanesi’ne dönüştürdü, ölümüne dek bu kütüphanenin müdürlüğünü yaptı (1916). Bıraktığı 16 bin , cilt nadir yazma ve basma kitap arasında, basımına da yardımcı olduğu ünlü Di-vanü lügat it-türk bulunmaktadır. Amid-i
sevda (1909-1910, 6 sayı) dergisini, Tarih ve Edebiyat mecmuası’nı (1918-1922, 36 sayı) yayımladı. Kendisine yöneltilen kişisel suçlamalara bu dergilerde sert yanıtlar verdi. Lütfi Paşa’nın devlet yönetimiyle ilgili Asafname” sini (1910), Haşan bin Mahmut Bayati’nin Oğuzname’ye dayanarak yazdığı Osmanlılar’ın soykütüğü niteliğindeki Cam-ı cem âyin’ini (1915), Hoca Gıyasettin’in 1419’da Çin’e yaptığı seyahati anlatan Acaib ül-letaif adlı se-faretnamesi (1912) ile Kâtip Ferdi’nin Ar-tuklular ve Mardin yazıtlarına ilişkin yapıtına notlar ekleyerek Mardin müluk-İAr-tukiye tarihi’ni (1915) yayımladı. Basılmamış şiirleri 3 cilt tutmaktadır. Diyarbakır’ da yetişmiş şairlerin yaşamöykülerini içeren Tezkire-ı şuara-yi Amid’in birinci cildi (1911), Ezhar-ı hakikat (1898), Osmanlı sultanlarının şiirlerinden seçtiği Cevahir üi -müluk (1901),Leı/am/ ül-Hamidiye (1894) ile Osmanlı vilâyât-ı şarkiyesi (1918) adlı başlıca yapıtları basılmıştır. Hazırladığı birçok yapıtı da yazma halinde kalmıştır. (-* Kayn.)