ALİ HAYDAR EFENDİ

son devir Osmanlı hukuk âlimi. Gürcüzâde Mehmed Emîn Efendinin oğludur. 1853 senesinde Batum’da doğdu. 1935 senesinde İstanbul’da vefât etti. İlk tahsilini doğum yeri olan Batum’da gördükten sonra İstanbul’a geldi. Hünkâr imâmı Hâ- fız Reşîd Efendiden okudu. Medreset-ül-kudâtı (Hukuk Fakültesini) birincilikle bitirdi. Yirmi yedi yaşında Burdur kâdılığına tâyin edildi. Daha sonra Uşak ve Denizli kâdılıklan yaptı. 1883’te İs- tinâf Mahkemesi âzâlığma, sonra Mekteb-i Hukûk- i Mecelle ve Usûl-i Muhâkemât-ı Hukûkiyyenin ameliyat-ı tatbikiyyesi dersini okuttu. İstanbul- Bidâyet Mahkemesi İkinci Hukuk Dâiresi başkanlığına tâyin edildi. Zamanla Bidâyet Mahkemesi birinci reisliğine terfî ettirildi. Ehliyetinden dolayı 1898 târihinde İstinâf Mahkemesi hukuk kısmı reisi, 1900’de Temyiz Mahkemesi âzâsı, 1907’de Temyiz-i Hukuk Dâiresi reisi oldu. 1911 târihinde pâdişâhın emri ile uzun müddet yaptığı ilmî çalışmalarının karşılığı olarak birinci rütbeden maârif nişânı aldı. 1914 târihinde Fetvâhâne-i âlî eminliğinde bulundu. Gayretli çalışmaları netîce- sinde pâdişâhın emri ile hâiz olduğu Osmanlı ni- şâm üçüncü rütbeden birinci rütbeye yükseltildi. Kazaskerlik payesi ile ömrünün sonuna kadar adliye nâzırlığında bulundu. Soyadı kânunundan sonra Arsebuk soyadını aldı. 1837’de doğup 1903’te vefât eden Büyük Ali Haydar Bey başka bir şahıstır. O da Hukuk Fakültesinde Usûl-i Fıkıh ve Mecelle hocalığı yapmıştır.
Ali Haydar Efendi iki sefer evlenmiş ve bu evliliklerinden dört erkek, üç kız çocuğu olmuştur. Oğullarının ikisi kendisi gibi hukûk mesleğini seçmişlerdir. Eserleri: Ali Haydar Efendinin en meşhûr eseri, dört büyük cilt hâlinde birkaç kere basılmış ve Arapçaya da
çevrilmiş olan Dürer-ül-Hükkâm fî Şerh-i Me- cellet-ül-Ahkâm adlı Mecelle şerhidir. Erâzî Kâ- nûnu Şerhi ve Evkâfta Muvâdaa, Risâle-i Mefkûd ve İntikâl Kânûnu Şerhi gibi eserleri de vardır.