ALKAİOS, yunan lirik şairi (Midilli İ.Ö. VII. yy.). Sappho’nun dostu olan sanatçı, ülkesindeki iç karışıklıklara aristokratlar partisi safında katıldı ve Atina’ya karşı mücadele etti. Şiirlerinde, aşklarını ve siyasal kinlerini dile getirdi. Latin şair Horati-us’a esin kaynağı olan Alkaios kıtasını onun yarattığı söylenir ALKALİ a. (fr. alcalî, ar. el-kalevî). Anorg. kim. 1. Alkali metallerin (lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum) hidroksitleri ve amonyum hidroksidin genel adı. —2. Uçucu alkali, amonyak çözeltisinin ticari adı,
— Anal. kim. Tam alkali titri (T.A.T.), bir suyun heliyantinın dönüm noktasını (pH = 4) karşılayan toplam alkaliliği. || Basil alkali litri (A.T.), suyun derece cinsinden toplam alkaliliği; her bir derecesi litrede 1/10 000 mol sodyum karbonata karşılık gelir. (Bu ölçüm suyu, fenolftalei-nin dönüm noktasına [ pH = 9] kadar yansızlaştırarak sağlanır.)
—Boyac. Alkaliye dayanıklı boya, kapladığı yüzeyi bir ya da birçok alkaliye karşı koruyan boya.
—Eczc. Antiasit özellikleri olan madde. —Patol. Amonyak, sudkostik, potaskos-tik ya da sönmemiş kireç içilmesi ağız ve yutak mukozalarında derin lezyonlara, bazen de mide delinmesine neden olur.
Bu zehirlenmeye karşı yapılacak tedavi genel reanimasyon tedavisi (şoka karşı savaş) ve cerrahi müdahaledir (nekroza uğramış organların çıkarılması). Alkali kostiklerden zarar gören deri ve mukozalar yanıklar gibi tedavi edilir.
—Petrogr. Nadir alkali, kayaçlarda ız halinde bulunan alkali element (lityum, rubidyum. sezyum).
<+ sıf. Anorg. kim. 1. Alkali metallerle ilgili. (Bk. ansikl. böl.)—2. Alkali erime, bir maddenin (oksit, silikat vb) bir baz ya da bir alkali metal tuzuyla ısıtılarak çözelti ha line getirilmesi. || Alkali metaller, oksijenle birleşerek alkalileri oluşturan metaller (lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum, fransiyum). [Bk. ansikl. böl.] || Alkali tepkime, pH’ı 7’den büyük olan bir ortamın tepkimesi. || Toprak alkali metaller, kalsiyum, stronsiyum, baryum, radyum, berilyum ve magnezyum içeren metaller, (Bk. ansikl. böl.)
—Camc. Alkali cam, temel bileşenleri silis, soda ve kireç olan cam. (Büyük bir grup oluşturan bu camlar, yaygın cam gereçlerin yapımında kullanılır: pencere ve otomobil camları, şişeler, sürahiler, bardaklar vb.)
—Elektrotekn. Alkali akümülatör, alkali pil, elektrolit olarak bir alkali çözeltiden yararlanan akümülatör ya da pil.
—Pedol. Alkali toprak. SODYUMLU top-RAK ın eşanlamlısı.
—Petrogr. Alkali kayaçlar, Na20 + K20 / Al203 oranı 1 ‘den büyük olan püskürük kayaçlar. (Sodalı piroksen ve amfibol gibi alkali mineraller biçiminde görülür.) —Ted. Alkali maddelerle tedavi, bazı organların, özellikle midenin asitliğini azaltmak ya dâ tümüyle gidermek için başvurulan tedavi yöntemi. (Bu amaçla, asitlerle bileşen kimyasal maddeler [karbonatlar] soğurucu yansız maddeler [silikatlar] ya da mide özsuyunu dengeleyen amfoter maddeler [aminoasitlerin alkali tuzları] kullanılır.)
—AnsIkl. Anorg. kim. Alkaliler suda büyük oranda çözünen bileşiklerdir. Kimyasal bakımdan kostik alkaliler, elektroliz edilebilen, renkli ayraçlara etki eden ve asitlerle alkali tuzlar veren kuvvetli bazlardır. ilk defa kostik alkalileri oksitlere benzeten Lavoisier oldu; bu varsayım, alkalileri elektrik akımıyla ayrıştırmayı başaran Davy tarafından doğrulandı.
• Alkali metaller periyodik cetvelin birinci sütununda bulunan bir değerlikli elektropozitif elementlerdir. Dış katmanlarında tek elektron vardır. Yoğunlukları düşük, kolayca eriyebilen, yumuşak katı maddelerdir. Çok elektropozitif olan alkali metaller ametallere, özellikle halojenlere ve oksijene karşı büyük ilgi gösterir. Dolayısıyla indirgen maddelerdir ve soğukta suyu bozundururlar. Hidroksitleri ise kuvvetli bazlardır; genellikle suda çözünen tuzları, renkli anyonlarla verdikleri tuzlar dışında, renksizdir.
• Toprak alkali metaller periyodik cetvelin ikinci sütununda yer alan iki değerlikli elektropozitif elementlerdir; atomların dış katmanında iki elektron bulunur. Çok sert olmayan bu katı cisimler, kızıl derecede erir, yoğunlukları da düşüktür. Alkali metaller kadar olmasa da (alkalilerden değerlikleriyle ayrılırlar) büyük ölçüde, elektropozitiftirler; ayrıca halojenlerle ve oksijenle kolayca birleşmelerinin yanı sıra indirgendirler ve suyu bozundururlar. Az çözünen hidroksitleri kuvvetli bazları oluşturur; çoğunlukla alkali tuzlardan daha az çözünen tuzları ise renksizdir; yeter ki anyonları renkli olmasın.
