alkol

Alkol adı verilen maddeler yüzlerce organik bileşiği kapsarsa da en çok bilinen alkol, alkollü içeceklerde bulunan bitki alkolü ya da etanoldur. Onu metanol ve izopropanol izler. Alkoller, karbon atomlarına bağlı hidroksil (OH) gruplarıyla tanınırlar. Her hidrojen ve oksijen atomunun ayrı bir karbon atomuna bağlı olması koşuluyla, her molekül için birden çok hidroksil grubu kapsayabilirler. Bu tür alkollere “polihidrik alkoller” ya da “polioller” denir. Etandan (C2H6) elde edilen tek hidroksil grubu, monohidrik alkol etanol ya da etil alkol diye adlandırılır (C2H5OH). Dihidrik alkoller, her molekül için iki hidroksil grubu kapsarlar ve otomobillerde antifriz olarak kullanılan etilen glikol BAŞLICA ALKOLLERİN ÖZELLİKLERİ Adı Formülü – .Erime î nok. Kaynama nok. Özgül* ağ. Metil alkol CH3OH -97 64.7 0.792 Etil alkol CH3CH2OH -114 78.3 .789 n-Propil alkol n-C3H7OH -126 97.2 .804 İzopropil alkol /-c 3h 7o h -88.5 82.3 .786 Alil alkol c h 2= c h c h 2o h -129 97.0 .855 Krotil alkol c h 3c h = c h c h 2o h 118 .873 n-Bütil alkol n-C4H9OH -90 117.7 .810 İzobütil alkol (CH3)2CHCH2OH -108 107.9 .802 sek-Bütil alkol CH3CH2CH(OH)CH3 99.5 .808 t-Bütil alkol (CH3)3COH 25 82.5 .789 n-Amil alkol n-C5Hn OH -78.5 138.0 .817 İzoramil alkol (CH3)2CHCH2CH2OH -117 131.5 .812 t-Amil alkol CH3CH2C(OH)(CH3)2 -12 101.8 .809 Neopentil alkoi (CH3)3CCH2OH 50 113 Siklopentanol c 5h 9o h -19 141 .950 n-Hekzil alkol n-C6H13OH -52 155.8 .820 Siklohekzanol C6Hn OH 24 161.5 .962 n-Oktil alkol n-C8H17OH -16 194.0 .827 Kapril alkol (oktanol-2) n-C6H13CH(OH)CH3 — 39 179.0 .819 n-Desil alkol n-C, 0H21OH 6 232.9 .829 (CH2OHCH2OH) gibi, “glikol” diye adlandırılırlar. Kolesterol gibi daha karmaşık alkollerin adlandırılması bu kadar sistemli değildir. Alkolün zinciri üç karbon atomu kapsıyorsa, iki izomer (değişik yapı) oluşturabilir, İzomer sayısı karbon atomu sayısı arttıkça artar. Alkoller hidroksil grupla karbona bağlı hidrojen atomu sayısına göre sınıflandırılabilirler. Karbona bağlı iki hidrojen varsa alkol birincil, bir hidrojen varsa ikincil, hiç yoksa üçüncül diye adlandırılır. Basit, az molekül ağırlıklı alkoller, renksiz, uçucu, suda çözünür, yanıcı sıvılardır. Molekül ağırlığı arttıkça, kaynama ve erime noktaları, ağdalılık artar; suda çözü­ nürlük azalır. Başka yapısal gruplar bulunması, fiziksel özelliklerini değiştirebilir. Hidroksil grupların eklenmesi, kaynama noktasını, suda çözünürlüğü ve genellikle tatlılığı artırır. Karbon zincirinin dallanması, suda çözü­ nürlüğü artırır; kaynama noktasını azaltır. Alkollerin önemli tepkimeleri, hidroksil gruplarınınkidir. OH’nin hidrojen atomu etkin bir metalle yer de­ ğiştirebilir; suyunun giderilmesi, eter ya da doymamış bileşikler oluşturur. Karboksiklik asitlerle tepkimeler, esterleri oluşturur ya da OH başka bir yapıcı grupla yer değiştirebilir. Yükseltgeme ürünü, alkolün sınıfına bağ­ lıdır; birincil alkoller aldehitleri, ikincil alkoller ketonları oluşturur. Üçüncü alkoller kolay yükseltgenmezler ve özgün bileşikten daha az karbon atomu içeren bileşikler oluştururlar. Alkolleri hidrokarbonlara indirgemek güçtür. Az molekül ağırlıklı alkoller, orta miktarlarda alındıklarında, merkezî sinir sistemini ve beynin gelişmiş merkezlerini etkileyerek, hareket serbestliğini azaltır, karar vermeyi güçleştirirler. Daha çok miktarda alınmaları, kas denetimi yitimine, bilinç yitimine ve ölümejyolaçabilir. Metil alkol (metanol) çok zehirlidir ve görme sinirlerini etkileyerek körlüğe yolaçar;j ayrıca bedene 30 mİ kadar girmesi ölümle sonuçlanır. Etil alkol en az zehirli alkoldür. Zehirlilik, bileşik suda çözünmeyene kadar, molekül ağırlıkla artar. Az molekül ağırlıklı alkollerin çoğu ticari önem taşır. Çözücü olarak, boyaların hazırlanmasmda, eczacılıkta, antifriz, ester, vb. bileşiklerin hazırlanmasında ve benzinle karıştırılarak motor yakıtı olarak kullanılırlar.