AMME HUKÛKU

AM M E H U K Û K U ; Alm. Öffentliches Recht
(n), Fr. Droit Poblique, İng. Public Law. Devletin
kuruluş ve teşkilâtını, devlet sıfatıyla gösterdiği faâliyetleri
ve bu faâliyetlerin yerine getirilmesi
(îfâsı) dolayısıyle devletle şahıslar arasında meydana
gelen bağ ve münâsebetleri tanzim ve şahsın
devlet karşısında hâiz olduğu hak ve yetkileri tâyin
eden hukuk şûbesi.
Amme hukûku, insanların, doğuştan gelen
vazgeçilmez hak ve hürriyetlere sâhip olduğunun
kabûl edilmesinden beri, bu hak ve hürriyetleri
devlete ve diğer insanlara karşı korur ve bunların
karşılıklı ilişkisini tanzim eder. Amme hukûkunun
târihî gelişimi fertlerin faydasına olmuştur. Ferdin,
hak ve hürriyetleri faydasına devletin yetkileri sınırlandırılırken,
hak ve hürriyetlerin gerçekleşmesi
için devlete yeni yeni vazifeler yüklenmiştir.
Amme hukûku terimi, özel hukûkun zıddı olarak
kullanılmaktadır. Yürürlükte olan hukûku (mer’i
hukûku), Özel hukûk ve Amme hukûku olarak ayırmak
Roma hukûkuna kadar dayanır. Özel hukûk;
fertler ve özel nitelikteki bazı kuruluşlar arasındaki
ilişkilere âit kuralları; Amme hukûku ise, devlet
ve kamu müesseseleri hukûkunu ve bunlann fertlerle
olan münâsebetlerini tanzim eder.
Bu ayırım mutlak mânâda değildir. Birçok hukuk
kollannda Amme hukûku ve Özel hukûk birbirine
girmiş durumdadır. İkisi arasındaki hudut kesin
değildir. Yirminci yüzyılda Amme hukûku alanı
büyüme eğilimi göstermiştir. Sosyal devlet anlayışı,
devletin vazifelerini ve dolayısıyla Amme hukûku
tarafından düzenlenen sâhayı genişletmiştir. Meselâ;
eskiden özel hukûka giren iş hukûku ve sosyal güvenlik
hukûku Amme hukûkuna dâhil olmuştur.
Amme hukûkunu, Özel hukukdan ayıran başlıca
hususlar şunlardır:
1. Devlet ve kamu müesseseleri, hukûkî ilişkilerde
amme kudretinden gelen hâkimiyet hakkını
kullanarak faâliyet gösterirler. Özel hukûk ilişkilerinde
ise hâkimiyet hakkının kullanılması söz konusu
değildir.
2. Özel hukûkta, taraflar arasındaki ilişkilerde
eşitlik esâsı bulunduğu hâlde, Amme hukûkunda,
devlet ve kamu kuruluşları ve bunlarla
fertler arasında eşitlik yoktur; burada aksine, üstast
(mâfevk-mâdûn) münasebeti vardır.
3. Özel hukûk ilişkilerinde şahsî menfaatler
söz konusu olduğu halde, Amme hukûkunda Amme
menfaati söz konusudur.Amme hukûkunun çeşitli dalları:
1. Anayasa hukûku
2. İdare hukûku
3. Mali hukûk (Vergi hukûku)
4. Ceza hukûku
5. Ceza usûl hukûku
6. Medeni usûl hukûku
7. Devletler umumî hukûku
8. İş hukûku
9. Sosyal güvenlik hukûku
Fakat iş hukûku ve sosyal güvenlik hukûku en
son yapılan tasnifle tekrar özel hukuk arasında
kabûl edilmiştir.